Y sĩ Lò Văn Nguyên trao đổi công việc của nhân viên cộng đồng với anh L.V.B.

Theo báo cáo của Trung tâm Y tế TX. Mường Lay, hiện nay số người nhiễm HIV/AIDS tích lũy toàn thị xã là 557 người, số người nhiễm trong diện quản lý 204 người; 3/3 phường, xã có người nhiễm HIV, tỷ lệ người nhiễm HIV/dân số là 1,76%. Người nhiễm HIV đa phần là nam giới độ tuổi 15 - 50. Do đó, nguy cơ cao dẫn đến lây nhiễm HIV qua đường tiêm chích ma túy và quan hệ tình dục không an toàn. Trước thực trạng đó, TX. Mường Lay đã triển khai nhiều biện pháp để phòng chống, kiểm soát hướng tới mục tiêu 90-90-90, góp phần thực hiện thành công Chiến lược quốc gia phòng, chống HIV/AIDS đến năm 2020 và tầm nhìn 2030; khống chế tỷ lệ nhiễm HIV trong cộng đồng dân cư <0,6%. Những năm gần đây, TX. Mường Lay tập trung công tác truyền thông thay đổi hành vi kiến thức về HIV/AIDS. Các đối tượng được ưu tiên truyền thông là những người nhiễm HIV, nhóm đối tượng có nguy cơ cao, nhóm tuổi thanh thiếu niên, phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ. Cùng với đó, TX. Mường Lay tăng cường triển khai các giải pháp can thiệp giải hại như: cấp, phát bơm kim tiêm, nước cất, bao cao su miễn phí; thu gom, tiêu hủy kim tiêm bẩn… Từ đầu năm đến nay, toàn thị xã đã cấp phát trực tiếp 16.060 chiếc bơm kim tiêm, nước cất; 7.120 bao cao su; phát 10.875 bơm kim tiêm, bao cao su qua lực lượng nhân viên cộng đồng; thu gom, tiêu hủy 12.123 kim tiêm bẩn.

Bà Ðào Thị Mai Hòa, Phó Giám đốc Trung tâm y tế TX. Mường Lay cho biết: Thị xã có diện tích nhỏ, dân số ít nhất nhưng lại có tỷ lệ người nhiễm và chết do nhiễm HIV/AIDS đứng tốp đầu của tỉnh. Những năm gần đây, nhờ triển khai hiệu quả các biện pháp, tỷ lệ người nhiễm mới, chết do nhiễm HIV/AIDS ở Mường Lay đã giảm đáng kể, năm sau giảm khoảng 50% so với năm trước. Cụ thể: Năm 2018, có 5 người nhiễm mới (giảm 5 người so với năm 2017 có 10 người); số người chết do nhiễm HIV là 10 người. Trước đây các biện pháp truyền thông thông thường không mấy hiệu quả bởi đa số người nhiễm HIV, nhóm người có nguy cơ cao vẫn có tâm lý e ngại, sợ bị kỳ thị, xa lánh. Do đó, thị xã chú trong xây dựng, đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng cho nhân viên cộng đồng là những đồng đẳng viên, y tế thôn, bản để công tác tiếp cận, tư vấn, vận động đạt hiệu quả. Ðồng đẳng viên là những người cũng bị lây nhiễm HIV nên có thể nhận biết những biểu hiện ban đầu; hiểu tâm lý, thói quen của nhóm đối tượng có nguy cơ cao… cùng với kỹ năng được đào tạo, các đồng đẳng viên sẽ dễ dàng tư vấn, thuyết phục người được tư vấn đi điều trị, xét nghiệm. Từ đó, phân loại và phát hiện thêm những ca nhiễm mới cũng như có biện pháp phòng tránh cho những người có nguy cơ. Ðến nay, thị xã đã thành lập được 4 tổ nhân viên cộng đồng gồm: 1 tổ của trung tâm y tế và 3 tổ thuộc 3 phường, xã trên địa bàn; mỗi tổ có từ 3 - 4 thành viên.

Xã Lay Nưa là xã có tỷ lệ người  nhiễm HIV/AIDS cao nhất TX. Mường Lay với 258 ca tích lũy (từ năm 2014 đến nay), 132 người nhiễm HIV/AIDS đang trong diện quản lý, 15/18 bản có người nhiễm HIV. Ông Lò Văn Nguyên, Trạm trưởng Trạm Y tế xã Lay Nưa cho biết: Trước đây, nhiều bệnh nhân chưa nhận thức rõ về sự nguy hiểm của căn bệnh này, không chịu tuân theo phác đồ điều trị, điều trị không đều, bỏ thuốc; nhiều cặp vợ chồng nhiễm HIV không dùng biện pháp tránh thai nên lây truyền sang con. Tuy nhiên, sau khi xây dựng tổ nhân viên cộng đồng là những đồng đẳng viên, y tế thôn bản, hiệu quả truyền thông chuyển biến rõ rệt. Thể hiện qua các chỉ số như: 132/132 người nhiễm HIV điều trị thuốc ARV theo đúng y lệnh; số người nhiễm mới giảm từ 10 người năm 2017 xuống 2 người năm 2018; các nhóm đối tượng nguy cơ cao đã tiếp nhận và sử dụng các biện pháp can thiệp giảm hại.

Những năm tháng thanh niên dẫn dắt anh L.V.B (bản Ho Luông 1, xã Lay Nưa) vào con đường nghiện ma túy để rồi phải trả giá đắt khi năm 2012 anh bị lây nhiễm HIV. Không lâu sau đó, vợ anh cũng bị lây nhiễm. Những tưởng cuộc sống sụp đổ khi 2 vợ chồng đều mang trong mình “căn bệnh thế kỷ” thế nhưng trong thời điểm suy sụp nhất anh B. nhận được sự sẻ chia, tư vấn tận tình của y sĩ Lò Văn Nguyên. Với nhiều năm kinh nghiệm trong nghề, y sĩ Nguyên đã tư vấn tâm lý, hướng dẫn quy trình điều trị cho 2 vợ chồng anh B. và giới thiệu anh B. vào tổ nhân viên cộng đồng của xã để giúp đỡ những người cùng cảnh ngộ trên địa bàn. Anh L.V.B tâm sự: “Năm 2012, cầm tờ kết quả xét nghiệm trên tay, tôi đã hoàn toàn sụp đổ và sau đó là chuỗi ngày buồn chán, suy sụp; nhất là khi biết vợ tôi cũng bị lây nhiễm. Nhưng nhờ có y sĩ Nguyên tư vấn, hướng dẫn tận tình nên tôi dần lấy lại niềm tin trong cuộc sống. Hiện nay, tôi là một thành viên tổ nhân viên cộng đồng của xã. Công việc hàng tuần của tôi là tư vấn, phát bơm kim tiêm, bao cao su cho những bệnh nhân nhiễm HIV khắp các bản; vận động những người có nguy cơ cao đi xét nghiệm và sử dụng biện pháp can thiệp giảm hại. Ðến nay, tôi cùng 131 người nhiễm HIV khác đang điều trị thuốc ARV tại thị xã, đồng thời tư vấn cho nhiều người đi xét nghiệm ma túy, HIV”. Chia sẻ về công việc nhân viên cộng đồng, anh B. cho biết thời gian đầu khó khăn lắm, nhất là tư vấn, tuyên truyền cho nhóm đối tượng nguy cơ cao. Bởi vì, người ta nhìn vào quá khứ của tôi và nghĩ về những điều tiêu cực nên rất khó tiếp cận. Nhiều trường hợp phải tiếp cận liên tục trong 2 - 3 tháng mới tư vấn thành công. Sau những trường hợp như thế, tôi càng thêm nỗ lực rèn luyện, lao động sản xuất để có sức khỏe, kinh tế ổn định để minh chứng cho sự thay đổi của bản thân, từ đó thuận lợi hơn trong vai trò nhân viên cộng đồng.

Ðội ngũ nhân viên cộng đồng là những người gần gũi với người bệnh nhất, có đóng góp quan trọng vào công tác phòng, chống HIV/AIDS trên địa bàn TX. Mường Lay. Hy vọng rằng, trong giai đoạn mới, lực lượng nhân viên cộng đồng sẽ phát huy hết khả năng, góp sức cùng các cơ quan chuyên môn hoàn thành mục tiêu 90-90-90.