Để cách mạng tháng 8/1945 nổ ra và giành thắng lợi quyết định, ngay từ năm 1939, Đảng ta đã có sự nhận định chính xác về tình hình thế giới và trong nước, tương quan lực lượng cách mạng, đặc biệt Đảng đã có quá trình chuẩn bị trực tiếp mọi mặt về đường lối chính trị, căn cứ địa và lực lượng cách mạng. Từ cuối năm 1941 đến năm 1942, Đảng ta đã tổ chức ra các hội: Công nhân cứu quốc, Nông dân cứu quốc, Phụ nữ cứu quốc, Quân nhân cứu quốc, Thanh niên cứu quốc, Tự vệ cứu quốc… Ở căn cứ địa Việt Bắc, Đội Cứu quốc quân và Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân lần lượt ra đời. Các đoàn thể cứu quốc trong Mặt trận Việt Minh và các lực lượng vũ trang là chủ lực quân của cách mạng. Năm 1943, trước diễn biến mới của tình hình, Ban Thường vụ Trung ương Đảng họp quyết định mở rộng Mặt trận Dân tộc Thống nhất và xúc tiến chuẩn bị khởi nghĩa vũ trang. Đặc biệt, Đảng có sự chuyển hướng chỉ đạo chiến lược đặt lên hàng đầu nhiệm vụ giải phóng dân tộc bằng cuộc Tổng khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền. Điều này hoàn toàn phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh lịch sử Việt Nam và cho thấy khả năng dự báo, nhận định, đánh giá tình hình hết sức tài tình, sáng suốt của Đảng. Nhờ đưa ra chiến lược đúng đắn cũng như sự chuẩn bị vững chắc về căn cứ địa và sự lớn mạnh, trưởng thành nhanh chóng của lực lượng cách mạng, nên khi thời cơ chín muồi đã đến, Đảng ta đã có đầy đủ các điều kiện về vật chất và tinh thần cho Tổng khởi nghĩa giành chính quyền về tay nhân dân. Việc nhận định đúng thời cơ và chớp được thời cơ đòi hỏi những nhà lãnh đạo Cách mạng phải có một trí tuệ và tầm nhìn lớn.
Cách mạng tháng Tám thành công do nhiều nguyên nhân khác nhau. Một trong những nguyên nhân quan trọng là sự kết hợp giữa sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại. Sức mạnh dân tộc của Cách mạng Tháng Tám chính là sự vùng dậy của toàn dân, kết hợp đấu tranh chính trị với đấu tranh vũ trang, trong đó các cuộc khởi nghĩa của quần chúng ở thành thị nhằm vào các cơ quan đầu não của kẻ thù có vai trò quyết định thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám. Bên cạnh sức mạnh của dân tộc thì cần phải nói đến sức mạnh thời đại, sức mạnh của phe Đồng minh đánh thắng Chủ nghĩa Phát-xít trong chiến tranh thế giới lần thứ hai, buộc Nhật Bản phải đầu hàng Đồng minh vô điều kiện. Điều đó làm cho Nhật và các thế lực tay sai ở Đông Dương hoang mang. Quân đội Nhật mất hết tinh thần, tạo ra cơ hội vô cùng thuận lợi để nhân dân Việt Nam đứng lên giành chính quyền. Việc chuẩn bị lực lượng đầy đủ và nổ ra đúng thời cơ đã khiến cho Cách mạng Tháng Tám giành được thắng lợi nhanh, gọn, ít đổ máu.
Nhìn lại lịch sử, cùng vào thời điểm năm 1945, không phải bất cứ nơi nào đang chịu ách chiếm đóng của Phát-xít đều có thể bùng nổ cách mạng và giành thắng lợi. Chỉ có quốc gia nào có sự chuẩn bị chu đáo, có sự lãnh đạo của Đảng tiên phong, chớp được thời cơ và huy động được sức mạnh của toàn dân tộc thì mới có khả năng giành được chính quyền. Cũng cần nói rằng, thắng lợi của Cách mạng tháng Tám không phải là thành quả của một số ngày mà là kết quả của một quá trình đấu tranh lâu dài, gian khổ của dân tộc Việt Nam vì độc lập tự do gần một thế kỷ, là kết quả của quá trình chuẩn bị lực lương lâu dài dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản. Bằng khả năng cách mạng của cả dân tộc, chúng ta mới có khả năng đập tan bộ máy chính quyền của đế quốc tay sai, thiết lập chính quyền cách mạng.
Bởi vậy, giá trị của Cách mạng tháng Tám, giá trị của việc giành chính quyền là không thể phủ nhận. Chúng ta khẳng định rằng, Cách mạng tháng Tám nổ ra và giành thắng lợi nhanh chóng là nhờ sự tài tình của Đảng và Bác Hồ trong nghệ thuật chỉ đạo và lãnh đạo cách mạng; sự chuẩn bị chu đáo về đường lối, căn cứ địa, lực lượng cách mạng và việc dự đoán thời cơ, chớp lấy thời cơ... Với lực lượng đông đảo được tập hợp và rèn luyện đấu tranh, với một lãnh tụ dẫn đường xuất sắc, nhân dân Việt Nam đã đứng lên tự giải phóng mình chứ không hề ngồi yên trông mong, chờ đợi một “khoảng trống quyền lực” hay một khoảng “chân không chính trị” nào. Đảng, Bác Hồ đã nhận định đúng tình hình, đón đúng và tận dụng triệt để thời cơ lịch sử “ngàn năm có một” để giành thắng lợi trọn vẹn.
Ngày nay, sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc của nhân dân ta trong thời kỳ đổi mới và hội nhập quốc tế đã giành được nhiều thành tựu quan trọng trên các lĩnh vực: kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh. Trên bình diện quốc tế, đến nay Việt Nam đã có quan hệ ngoại giao với hơn 180 nước ở tất cả các châu lục; tham gia vào hầu hết các tổ chức, định chế quốc tế và khu vực và là một thành viên có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế, uy tín, vị thế của Việt Nam ngày càng được nâng cao. Tất cả những điều đó là minh chứng cho những giá trị mà Cách mạng tháng Tám đem lại; đồng thời, là bằng chứng hùng hồn nhất, thuyết phục nhất để bác bỏ mọi luận điệu xuyên tạc, phủ nhận sự kiện lịch sử trọng đại này.
Tạ Quang Đàm
Bộ CHQS tỉnh Điện Biên