Tìm giải pháp tạo chuyển biến trong giải ngân vốn ODA

Tại đầu cầu Chính phủ, dự họp còn có các Ủy viên Bộ Chính trị: Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Trương Hòa Bình; Phó Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Phạm Bình Minh; Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam.

Tại điểm cầu Hà Nội, dự họp có các Ủy viên Ban Thường vụ Thành ủy Hà Nội: Phó Chủ tịch HĐND thành phố Phùng Thị Hồng Hà, Phó Chủ tịch UBND thành phố Nguyễn Doãn Toản; cùng lãnh đạo một số sở, ngành.

Phát biểu khai mạc, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc cho biết, giải ngân vốn ODA trong thời gian gần đây có chuyển biến tích cực nhưng vẫn chưa đạt như mong muốn. Hội nghị này được tổ chức nhằm tìm ra nguyên nhân và giải pháp để đẩy mạnh giải ngân nguồn vốn này.

Thủ tướng nêu vấn đề: Nguyên nhân dẫn đến tình trạng giải ngân vốn thấp là gì, dù lãnh đạo Chính phủ đã đôn đốc các địa phương? Nguyên nhân rõ nhất là về mặt bằng, tại sao nhiều dự án kéo dài nhiều năm chưa giải phóng được mặt bằng? Các địa phương, đặc biệt là cấp tỉnh, cấp huyện đã làm tốt công tác giải phóng mặt bằng cho dự án ODA chưa?

Theo Thủ tướng Chính phủ, nhiều địa phương do khách quan hoặc chủ quan không bố trí vốn đối ứng cho dự án ODA nên khi triển khai đã gặp khó khăn. “Các đồng chí cần kiến nghị giải pháp về vấn đề này”, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc yêu cầu.

Thủ tướng cũng lưu ý, các địa phương, đơn vị chỉ rõ cơ quan nào để chậm trễ trong việc giải quyết thủ tục cho các dự án ODA; biện pháp nào nhằm giúp không để lọt nhà đầu tư kém năng lực, thiếu kinh nghiệm được tham gia dự án, gây ảnh hưởng đến tiến độ các dự án...

Về giải pháp, theo người đứng đầu Chính phủ, lĩnh vực thuộc thẩm quyền của cơ quan nào thì cơ quan đó phải chịu trách nhiệm. Thủ tướng đề nghị các địa phương không giải ngân được theo tiến độ báo cáo Thủ tướng kịp thời để điều chuyển vốn, thậm chí không bố trí vốn trong năm 2021-2022.

“Hội nghị cần làm rõ thực trạng, nguyên nhân để tìm giải pháp cụ thể, tạo bước đột phá trong giải ngân vốn ODA không chỉ trong năm nay, mà cả những năm tới”, Thủ tướng nhấn mạnh.

Hà Nội phấn đấu giải ngân 100% vốn ODA

Báo cáo về tình hình thực hiện giải ngân vốn ODA trên địa bàn, Phó Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội Nguyễn Doãn Toản cho biết, ngay từ đầu năm, thành phố đã tập trung giao vốn, thường xuyên đôn đốc các đơn vị, cơ quan, chủ đầu tư thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp để giải ngân vốn ODA. Thành phố cũng đã sớm thành lập 6 tổ công tác để tăng cường rà soát, đôn đốc thực hiện giải ngân vốn.

Tính đến hết ngày 28-10-2020, giá trị thực hiện vốn ODA năm 2020 là 1.810 tỷ đồng, đạt 51,97% kế hoạch. Giá trị giải ngân vốn ODA là 1.439,7 tỷ đồng, đạt 41,34% kế hoạch; vốn đối ứng giải ngân 385,1 tỷ đồng, đạt 52,39% kế hoạch. Riêng giá trị giải ngân kế hoạch năm 2019 kéo dài (ODA cấp phát) là 489 tỷ đồng, đạt 48,37% kế hoạch.

Trong đó, với dự án Tuyến đường sắt đô thị số 2, đoạn Nam Thăng Long - Trần Hưng Đạo, gặp vướng mắc về thủ tục điều chỉnh tổng mức đầu tư dự án và liên quan đến quy hoạch ga ngầm C9 (sát hồ Hoàn Kiếm) nên không thi công được các gói thầu xây lắp…, UBND thành phố kiến nghị Thủ tướng sớm quyết định về điều chỉnh chủ trương dự án và việc bố trí vay vốn nước ngoài phần điều chỉnh tổng mức đầu tư tăng thêm của dự án này để hoàn thành thủ tục và thúc đẩy việc giải ngân của dự án trong năm 2020.

UBND thành phố cũng đề nghị Chính phủ tiếp tục bố trí nguồn vốn ODA, vay ưu đãi của các nhà tài trợ cho thành phố để tập trung phát triển hệ thống hạ tầng khung, nhất là hệ thống hạ tầng giao thông mang tính kết nối với các tỉnh, thành trong vùng.

Phó Chủ tịch UBND thành phố Nguyễn Doãn Toản nhấn mạnh, Hà Nội phấn đấu giải ngân 100% vốn ODA trong năm nay.

Kết quả giải ngân có chuyển biến nhưng chưa đạt như mong muốn

Theo Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng, tính đến 31-10-2020, ước giải ngân vốn ODA đạt 18.089 tỷ đồng, bằng 30,15% so với kế hoạch được giao. Mức giải ngân này cao hơn so với cùng kỳ năm ngoái cả về giá trị (12.367 tỷ đồng) và tỷ lệ (27,09%). Điều này cho thấy tỷ lệ giải ngân so với kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao đã có sự chuyển biến tích cực trong thời gian gần đây.

Một số tỉnh đạt kết quả giải ngân cao là Tây Ninh, Bình Định, Cao Bằng, Hà Nam, Bắc Kạn… Trong khi đó, một số địa phương có kết quả giải ngân thấp như Hải Dương, Đồng Nai, Cần Thơ…

Theo Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư, kết quả giải ngân trên đã có chuyển biến nhưng chưa đạt như mong muốn, do một số nguyên nhân chủ quan và khách quan. Đó là ảnh hưởng của đại dịch Covid-19; vướng mắc trong việc thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật mới ban hành hoặc các chủ trương, chính sách mới, buộc các dự án phải có những điều chỉnh, thay đổi như thay đổi thiết kế dự án, tổng mức và cơ cấu vốn đầu tư..., làm ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện dự án. Các bộ, cơ quan trung ương và địa phương chưa ưu tiên bố trí đủ và kịp thời vốn đối ứng cho các dự án ODA dẫn đến công tác giải phóng mặt bằng không thực hiện được, một số gói thầu đã triển khai nhưng không có mặt bằng thi công công trình; thủ tục kiểm soát chi, giải ngân, rút vốn kéo dài…

Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng bổ sung một số nguyên nhân chủ quan khác như: Có dự án chưa được hoàn thành thủ tục đã được bố trí vốn nên không thể giải ngân; có dự án chưa thực hiện đầy đủ các quy định về thủ tục pháp lý (thiết kế, đấu thầu) dẫn đến lúng túng trong triển khai thực hiện...

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long cho rằng nguyên nhân còn có thể do sự khác biệt và yêu cầu không phù hợp từ nhà cung cấp ODA, khiến đơn vị thực hiện gặp khó khăn.

Bức tranh đan xen

Bộ Giao thông Vận tải  - một trong những bộ có tỷ lệ giải ngân vốn ODA ở mức khá cao, cho biết, đến nay, các dự án sử dụng vốn ODA của Bộ đã giải ngân được 66% kế hoạch.

Chia sẻ kinh nghiệm, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể cho hay, Bộ phân công 5 thứ trưởng phụ trách, theo dõi, đôn đốc thực hiện công tác giải ngân các dự án; xác định tầm quan trọng của công tác giải phóng mặt bằng vì “không có mặt bằng tức là không có gì”.

Bên cạnh đó, mỗi nhà tài trợ đều có cách làm riêng, quy định riêng nên đối tác phía Việt Nam cần chủ động hợp tác chặt chẽ, tìm hiểu các quy định của họ để phối hợp giải quyết những nội dung, vấn đề chưa thống nhất. Ngoài ra, cần nâng cao hiệu quả quản lý đội ngũ nhà thầu, nhấn mạnh tinh thần, trách nhiệm và uy tín của nhà thầu; kịp thời khen thưởng và có chế tài mạnh với những trường hợp không hoàn thành nhiệm vụ.

Ngược lại, là địa phương có tỷ lệ giải ngân vốn ODA thuộc nhóm thấp nhất cả nước, đại diện thành phố Cần Thơ cho biết, sở dĩ địa phương đạt tỷ lệ giải ngân thấp vì gặp khó khăn trong giải phóng mặt bằng, tái định cư, năng lực nhà thầu thấp...Từ nay đến cuối năm, thành phố sẽ đẩy nhanh tiến độ giải phóng mặt bằng, xử lý nghiêm những trường hợp nhà thầu không hoàn thành nhiệm vụ; phấn đấu đến cuối năm đạt tỷ lệ giải ngân trên 90% kế hoạch.

Chấm dứt tình trạng trì trệ, sợ trách nhiệm, thúc đẩy nhanh tốc độ giải ngân vốn

Phát biểu tại hội nghị, Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh nhấn mạnh, chỉ còn 2 tháng để giải ngân hết số vốn hơn 40.000 tỷ đồng. Đây là nhiệm vụ rất nặng nề, đòi hỏi sự quyết tâm và cách làm hiệu quả để tạo sự chuyển biến rõ rệt trong giải ngân nguồn vốn ODA.

Còn Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Trương Hòa Bình cho rằng, tiến độ giải ngân vốn ODA đã có nhiều chuyển biến nhưng nhìn chung vẫn chậm. Nguyên nhân chủ yếu do cách làm và sự quyết tâm của cấp ủy, người đứng đầu chính quyền. “Người đứng đầu quyết liệt sẽ đạt hiệu quả cao và ngược lại”, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ nhấn mạnh.

Trước khi kết luận hội nghị, liên quan đến tình hình thiệt hại do bão, lụt tại các tỉnh miền Trung, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc lưu ý các cơ quan chức năng, địa phương tập trung khắc phục khó khăn, hậu quả, đẩy mạnh hoạt động cứu trợ, cứu nạn, không để người dân “màn trời chiếu đất”, đói rét…

Về giải ngân vốn ODA năm nay, Thủ tướng đánh giá cao và thống nhất với nội dung báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính, ghi nhận quyết tâm đẩy cao hơn nữa tốc độ giải ngân vốn ODA của nhiều địa phương như Hà Nội, Bình Định, Đà Nẵng… Hội nghị đã ghi nhận nhiều ý kiến, tham luận về tháo gỡ vướng mắc như giải phóng mặt bằng, vốn đối ứng, năng lực nhà thầu.  “Khi phát hiện những tồn tại này rồi, phải có phương án khắc phục”, Thủ tướng nói. 

Thủ tướng yêu cầu, thời gian tới, các bộ, ngành tiếp tục hoàn chỉnh khung pháp lý liên quan đến vốn ODA theo hướng bài bản, cụ thể hơn để huy động và sử dụng hiệu quả nguồn vốn này, trong đó lưu ý chấm dứt tình trạng ghi danh mục mà không có dự án.

Người đứng đầu các cơ quan, đơn vị, địa phương cần nâng cao tinh thần trách nhiệm, chấm dứt tình trạng trì trệ, sợ trách nhiệm, quan liêu, tâm lý né tránh, thiếu hợp tác; cương quyết thay cán bộ “không biết làm việc” hoặc có biểu hiện tiêu cực trong khi thực thi nhiệm vụ; các địa phương cần tập trung giải quyết các vướng mắc, thúc đẩy nhanh tốc độ giải ngân vốn.

Các bộ, ngành, địa phương chịu trách nhiệm trước Thủ tướng về bố trí đủ vốn đối ứng, trong đó, tìm các nguồn hợp pháp để tăng vốn đối ứng, kể cả phương án vay tạm ứng; thực hiện nghiêm túc việc điều chuyển vốn ODA theo chỉ đạo.

Ngay sau cuộc họp này, Thủ tướng sẽ có văn bản chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương để thúc đẩy công tác giải ngân vốn ODA.

"Các đồng chí đứng đầu cần quan tâm hơn nữa trong chỉ đạo công tác giải ngân vốn ODA, không thể chấp nhận có vốn, có tiền mà không tiêu được”, Thủ tướng nhấn mạnh.