Vẫn là chuyện khuyến khích, bảo vệ cán bộ năng động, sáng tạo

Trong quá trình lãnh đạo cách mạng, bên cạnh việc xử lý nghiêm những cá nhân sai phạm, Đảng, Nhà nước luôn giữ vững quan điểm bảo vệ cán bộ, đảng viên năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, để cống hiến cho sự nghiệp chung, góp phần xây dựng và phát triển đất nước. Vì thế, trong bất cứ giai đoạn cách mạng nào cũng có những cán bộ, đảng viên có tầm nhìn vượt lên trước, “xé rào”, vì nước vì dân cho dù “sóng gió” với họ không phải là ít.

Câu chuyện về Bí thư Tỉnh ủy Vĩnh Phúc Kim Ngọc sẽ mãi mãi là một trong những câu chuyện đẹp như huyền thoại về “khoán hộ” trên cánh đồng thời đại Hồ Chí Minh và đáng ghi nhớ nhất của thế kỷ XX. Là người tiên phong đổi mới, sáng tạo trong nông nghiệp ở Việt Nam, ông được biết đến là một người lãnh đạo dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích của nhân dân. Những đóng góp của đồng chí Kim Ngọc đã in dấu vào đời sống hàng chục triệu người nông dân Việt Nam. Và từ câu chuyện này đã để lại cho chúng ta nhiều bài học quý giá trong công tác cán bộ.

Hay như trong sự nghiệp đổi mới, đường dây 500KV Bắc - Nam được Chính phủ quyết chủ trương xây dựng năm 1992 nhưng đã gặp không ít rào cản, bởi nghi ngờ dự án thất bại, gây lãng phí ngân sách. Tuy nhiên, lúc đó, Thủ tướng Chính phủ Võ Văn Kiệt đã dám đứng ra bảo lãnh, dám chịu trách nhiệm với câu nói: “Nếu đóng điện không thành công thì xin từ chức”. Và với sự "táo bạo", "chưa từng có", "tháo gỡ cơ chế" từng bước đã hình thành đường dây 500kV Bắc Nam - công trình được ghi nhận là "kỳ tích của thế kỷ XX của người Việt Nam", mở ra "kỷ nguyên mới cho ngành điện" nước nhà.

Đó là 2 người nổi bật trong số hàng trăm, hàng ngàn các cán bộ không ngại khó, ngại khổ, dám nghĩ, dám làm, dám thể hiện bản lĩnh, luôn trách nhiệm với công việc. Chính những cá nhân này đã dám “mở đường” ở những lĩnh vực mới, khó và sẵn sàng tìm giải pháp tạo đột phá, vì lợi ích của cơ quan, đơn vị, vì lợi ích của Nhà nước, của nhân dân...

Nhưng đáng buồn trong thực tế hiện nay, dù không nhiều nhưng vẫn có tình trạng một số cán bộ, công chức, viên chức, trong đó có lãnh đạo quản lý đang có tâm lý sợ sai, sợ trách nhiệm, làm cầm chừng, an phận thủ thường, chỉ thực hiện “đúng vai, thuộc bài”, chọn giải pháp an toàn “xin ý kiến cấp trên”. Lâu dần, quanh quẩn trong “vùng an toàn” cho nên có nơi, có lúc, cấp ủy, tổ chức đảng, người đứng đầu thờ ơ với đổi mới, sáng tạo, thậm chí tỏ ra e ngại, né tránh việc đưa ra những đánh giá khách quan, toàn diện hay quyết định chủ trương thực hiện những ý tưởng, đề xuất.

Thế là xảy ra tình trạng cấp xã đùn đẩy công việc cho cấp huyện, cấp huyện đẩy cho cấp tỉnh, cấp tỉnh “kính chuyển” lên Trung ương. Điển hình của tình trạng này chính là câu chuyện đã có một số bộ, ngành, địa phương giải ngân vốn đầu tư công rất chậm, thậm chí trả lại hàng nghìn tỷ đồng vốn đầu tư công cho Chính phủ dù thiếu vốn cho đầu tư xây dựng hạ tầng…

Trên diễn đàn Quốc hội, không ít các đại biểu đã từng lên tiếng về vấn đề này. Đại biểu Nguyễn Hữu Thông (Bình Thuận) cho biết, có cán bộ tâm sự với ông "thà đứng trước hội đồng kỷ luật còn hơn đứng trước hội đồng xét xử". Lý giải nguyên nhân của thực trạng này, đại biểu Thông cho rằng là do hệ thống pháp luật chưa đồng bộ. Cùng một vấn đề, áp dụng luật này thì đúng, nhưng khi thanh tra, kiểm tra, kiểm toán, điều tra áp dụng luật khác thì thành sai; thời điểm này thì có thể đúng, khi kiểm tra ở thời điểm khác lại sai.

Đồng quan điểm, đại biểu Quốc hội Mai Thị Phương Hoa (Nam Định) cho rằng, tâm lý sợ trách nhiệm của một bộ phận cán bộ đảng viên hiện nay có từ nhiều nguyên nhân. Ngoài việc chủ quan là do năng lực, trình độ của một bộ phận cán bộ còn hạn chế, không kịp thời cập nhật quy định của pháp luật có liên quan để tránh làm sai… thì có nguyên nhân là do quy định của pháp luật có những điểm chưa cụ thể, chưa đồng bộ, chưa có quy định trách nhiệm rõ ràng và chưa có quy định của pháp luật về bảo vệ người dám nghĩ, dám làm, dám đột phá, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung.

Trong những năm qua, nhất là nhiệm kỳ Đại hội XII, Đảng ta đã đặt vấn đề khuyến khích và bảo vệ cán bộ dám nghĩ, dám làm, dám đột phá, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung. Đến Đại hội XIII, vấn đề này đã được đưa vào dự thảo Báo cáo Chính trị để Đại hội thảo luận, quyết nghị. Và trong các nhóm giải pháp về xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN được nêu trong Văn kiện và Nghị quyết Đại hội XIII đã nhấn mạnh về giải pháp Đảng khuyến khích và bảo vệ cán bộ thực hiện "6 dám". Đó là dám nghĩ, dám làm, dám nói, dám chịu trách, dám đột phá, sáng tạo và dám đương đầu.

Đương nhiên để cán bộ “6 dám” thì chúng ta phải có cơ chế bảo vệ cán bộ. Bởi theo thông thường khi người đi đầu trong thực hiện những cái mới dễ có nguy cơ phải đối mặt với những rủi ro, thậm chí là phải đánh đổi cả sinh mạng chính trị của mình nếu không thận trọng trong thực thi nhiệm vụ. Do đó, khi có chủ trương khuyến khích và bảo vệ cán bộ như vậy, Đảng, Nhà nước, các cấp, các ngành phải sớm thể chế hóa bằng quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước để giúp nhìn nhận vấn đề một cách toàn diện, khách quan, trung thực và dễ dàng hơn. Từ đó sẽ huy động được sức mạnh, trí tuệ của xã hội và trong bộ máy công quyền sẽ có nhiều cán bộ dám nghĩ, dám làm, năng động, sáng tạo khi thực hiện nhiệm vụ để phục vụ đất nước, phục vụ nhân dân hiệu quả hơn.

Do đó, để bảo vệ cán bộ năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, ngày 28/7/2021, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã ký Quy định 22-QĐ/TW về công tác kiểm tra, giám sát và kỷ luật của Đảng (Quy định 22). Một trong những điểm mới của quy định này là, công tác kiểm tra, giám sát phải kịp thời phát hiện nhân tố mới, tích cực để phát huy, phải bảo vệ cái đúng, bảo vệ người tốt, cán bộ dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám đột phá vì lợi ích chung.

Tiếp đó, ngày 22-9-2021, Bộ Chính trị (khóa XIII) đã ban hành Kết luận số 14-KL/TW về chủ trương khuyến khích và bảo vệ cán bộ năng động, sáng tạo vì lợi ích chung. Kết luận 14 nêu rõ: Khi cán bộ thực hiện thí điểm mà kết quả không đạt hoặc chỉ đạt được một phần mục tiêu đề ra hoặc gặp rủi ro, xảy ra thiệt hại thì cấp có thẩm quyền phải kịp thời xác định rõ nguyên nhân khách quan, chủ quan, đánh giá công tâm để xem xét, xử lý phù hợp, nếu thực hiện đúng chủ trương, có động cơ trong sáng, vì lợi ích chung thì được xem xét miễn hoặc giảm nhẹ trách nhiệm.

Kết luận số 21-KL/TW ngày 25-10-2021 của Hội nghị lần thứ tư, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị; kiên quyết ngăn chặn, đẩy lùi, xử lý nghiêm cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” cũng yêu cầu thực hiện tốt chủ trương khuyến khích, bảo vệ cán bộ năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, luôn nỗ lực hành động vì lợi ích chung.

Nghị quyết số 68/2022/QH15 của Quốc hội về Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2023 nêu phải triển khai các giải pháp để bảo vệ cán bộ dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung; xây dựng cơ chế, chính sách cải thiện điều kiện và môi trường làm việc, sớm khắc phục tâm lý né tránh, sợ trách nhiệm của một bộ phận cán bộ, công chức, viên chức.

Mới đây nhất, tại Hội nghị toàn quốc quán triệt Nghị quyết Trung ương 6 Khóa XIII  ngày 5-12-2022, Thường trực Ban Bí thư Võ Văn Thưởng cho rằng, trong công tác cán bộ, Nghị quyết một lần nữa khẳng định quyết tâm cao xây dựng đội ngũ cán bộ đủ phẩm chất, năng lực, uy tín; đề cao tinh thần năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm vì lợi ích chung.

Trên cơ sở Kết luận của Bộ Chính trị, Nghị quyết của Đảng, Nghị quyết của Quốc hội, nhiều chuyên gia về lĩnh vực xây dựng Đảng cho rằng, để hiện thực hóa những ý tưởng, đề xuất đổi mới, sáng tạo của cán bộ cần có điều kiện, môi trường thuận lợi, hỗ trợ về vật chất và tinh thần để cán bộ, công chức, viên chức được sáng tạo, cống hiến. Các cấp ủy, tổ chức đảng, người đứng đầu, tập thể lãnh đạo cơ quan, đơn vị phải quan tâm hỗ trợ nguồn lực, tạo điều kiện thuận lợi để cán bộ triển khai thực hiện; định kỳ sơ kết, tổng kết, biểu dương, khen thưởng xứng đáng, nhân rộng đối với những mô hình, cách làm sáng tạo, hiệu quả cao…

Khi cán bộ thực hiện thí điểm mà kết quả không đạt hoặc chỉ đạt một phần mục tiêu hoặc gặp rủi ro, xảy ra thiệt hại thì cấp có thẩm quyền phải kịp thời xác định rõ nguyên nhân, đánh giá công tâm để có cách xử lý phù hợp; nếu thực hiện đúng chủ trương, động cơ trong sáng, vì lợi ích chung thì được xem xét miễn hoặc giảm nhẹ trách nhiệm. Đồng thời với đó là xử lý nghiêm việc lợi dụng chủ trương khuyến khích và bảo vệ cán bộ để thực hiện hoặc bao che hành vi vụ lợi, tham nhũng, tiêu cực.

Đặc biệt, cần phải đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, rõ chức năng, nhiệm vụ của mỗi tổ chức, cán bộ, công chức, viên chức trong từng khâu. Khi quyền, trách nhiệm được quy định rõ thì sẽ nâng cao trách nhiệm, xóa bỏ tâm lý sợ sai, sợ trách nhiệm của cán bộ, công chức, viên chức khi thực thi nhiệm vụ. Chỉ khi quy định pháp luật đủ chặt chẽ để bảo vệ thì cán bộ mới đủ tự tin để cống hiến, để làm việc với tâm thế dám làm, dám chịu, không phải "vừa làm vừa… run".

Nhưng nói gì thì nói, thể chế, quy định, luật lệ… dù có hoàn thiện đến mức độ nào thì cũng phải qua lăng kính của người thực hiện công việc đó và có độ trễ nhất định so với thực tế cuộc sống. Dù Đảng, Nhà nước, các cấp, các ngành có ban hành bao nhiêu văn bản thì nhân cách của người cán bộ, đảng viên có vai trò rất lớn trong việc dám nghĩ, dám làm, dám đột phá vì lợi ích chung như lời của nguyên Ủy viên Bộ Chính trị Phạm Thế Duyệt đã từng nói: “Người cán bộ vì dân thì cứ thấy đúng là làm, đâu cần phải chờ có người bảo vệ mới dám làm”.