Khám phá động Xá Nhè
Cửa hang động Xá Nhè.
Theo các bậc cao niên trong bản Pàng Dề B kể lại thì, động Xá Nhè đã tồn tại cách đây cả triệu năm, nhưng từ trước đến nay, chẳng mấy ai đi hết, vì động dài và sâu lắm. Trước kia, người Mông nơi đây đặt cho động cái tên “Khó Xó” (nghĩa là hang thuốc nổ, bởi trước đây trong động có nhiều dơi, người dân thường lấy phân dơi để chế thuốc súng kíp). Cùng ông Sùng Sấu Kinh, Phó Chủ tịch UBND xã Xá Nhè, từ trung tâm xã ngược về phía trung tâm huyện Tủa Chùa khoảng 1km, chúng tôi đến được động Xá Nhè. Ẩn mình dưới chân vách núi cao, động nằm ở độ cao 1.500m so với mực nước biển là kết quả từ những kiến tạo, vận động của tự nhiên qua hàng triệu năm. Cửa động rộng khoảng 5m, cao 18m, được bao bọc giữa màu xám thâm trầm của những khối núi đá hòa lẫn màu xanh bạt ngàn của rừng, mang lại cho du khách cảm giác thích thú. Động có 5 khoang lớn nhỏ khác nhau, kéo dài khoảng 700m. Tuy đều là những tác phẩm điêu khắc tự nhiên làm từ đá nhưng vẻ đẹp của mỗi khoang động không hề giống nhau, tạo cho người xem sự thú vị và kích thích trí tò mò.
Từ cửa hang, du khách phải vượt qua đoạn đường dài 20m, gập ghềnh, cheo leo với những ụ đá mấp mô, trơn trượt và vượt qua đoạn cầu tạm bằng phên tre mới vào được khoang thứ nhất. Khoang có hình vòm cung, cao từ 10 – 12m, rộng 20 – 25m, lòng hang tương đối bằng phẳng, thoáng mát và rộng rãi, dưới nền được lót lớp đất pha cát mềm, mịn như nhung. Toàn cảnh khoang bên ngoài giống như bức tranh sơn dầu khổng lồ vẽ nên phong cảnh hoang sơ.
Từ khoang thứ nhất, leo qua vách ngăn cao gần 3m, du khách sẽ đến khoang thứ 2. Ở đây, những khung cảnh giả tưởng, cách điệu khiến du khách dễ liên tưởng đến bức tranh làng quê êm đềm, mộc mạc với hình ảnh ao cá hay cánh đồng lúa với những bờ ruộng uốn lượn… Khoang 3 nổi bật với 2 cột trụ đá to lớn giữa trung tâm động. Hai bên vách động nhiều đá sắc nhọn giống như những lưỡi kiếm nhô ra. Nền động là lớp đá nhẵn, tròn, trơn trượt. Khoang 4 nằm ở vị trí cao hơn so với các ngăn khác. Đứng trước khoang này, những công trình điêu khắc thiên nhiên dưới bàn tay của tạo hóa trở nên vô cùng sống động.
Muốn khám phá khoang 5, du khách phải lách người qua ngách nhỏ mới có thể vào trong. Đây là khoang cuối cùng đồng thời cũng là khoang hấp dẫn nhất động với lối kiến trúc đồ sộ, hùng vĩ tạo ấn tượng và cảm xúc mạnh mẽ cho người thưởng ngoạn. Cuối động, những giọt nước từ đỉnh núi thấm dần rồi đọng lại nơi chót nhũ đá thánh thót nhỏ giọt, như điểm từng nhịp trong không gian hư ảo. Đi trong động, du khách như cảm nhận được từng bước chân hay tiếng nói, cười, từng âm thanh tách bạch, vang ra đập vào vách đá như níu người cùng trò chuyện.
Tháng 5/2014, hang động Xá Nhè được Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch xếp hạng là danh lam thắng cảnh cấp quốc gia. Từng đoàn du khách nườm nượp kéo về tận nơi để tận mắt chiêm ngưỡng vẻ đẹp của hang động. Theo thống kê của Phòng Văn hóa – Thể thao và du lịch huyện Tủa Chùa, tính đến nay đã có hơn 10.000 lượt du khách tham quan, nghiên cứu. Sau khi được xếp hạng di tích quốc gia, động Xá Nhè được giao cho UBND xã Xá Nhè quản lý. Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân, công tác quản lý, bảo vệ di tích cấp chính quyền cơ sở còn hạn chế, sự quan tâm đầu tư chưa thực sự thỏa đáng, các dịch vụ phụ trợ cần thiết của một điểm du lịch chưa có nên gần 10 tháng trôi qua, điểm di tích trên chưa thực sự “hút” khách đến tham quan.
Theo ông Dương Thanh Sơn, Phó Trưởng phòng Văn hóa – Thể thao và du lịch huyện Tủa Chùa: Để phát huy tiềm năng, sự hấp dẫn của động Xá Nhè, chính quyền địa phương cần đẩy mạnh tuyên truyền, quảng bá về du lịch. Đầu tư nguồn nhân lực thành lập ban hoặc tổ quản lý cũng như hướng dẫn du khách tham quan, tìm hiểu. Xây dựng hệ thống đường giao thông vào cửa hang, đường đi, cầu trong hang cũng như các công trình phụ trợ để phục vụ du khách. Ngoài ra, để hành trình du lịch của du khách khi đến với Xá Nhè thêm ấn tượng, phong phú, cần nghiên cứu kết hợp với các sản phẩm du lịch đặc trưng khác của Xá Nhè như chợ phiên, trình diễn những điệu khèn Mông, giới thiệu ẩm thực độc đáo của người dân địa phương. Tin rằng, động Xá Nhè hứa hẹn sẽ là điểm đến hấp dẫn “hút” du khách trong cuộc hành trình đến thăm miền Tây Bắc xa xôi.