Ðiện Biên mùa ban nở

Bất cứ ai lên Tây Bắc dịp này dạo chân dưới những tán lá rừng, bên những cây ban đều ngỡ như mình đang lạc trong tiên cảnh. Ban Ðiện Biên gần gũi dân dã như hoa cỏ giữa đất trời, ban nằm trên triền núi bồng bềnh thấp thoáng trong mây trắng, ban lưng chừng đồi, ban trên vách đá chìa xuống, rồi lại thênh thang ven những con lộ dài để bất cứ ai ngang qua cũng không khỏi xao xuyến, trầm trồ, ngắm nhìn. Yêu ban, mến ban, người Ðiện Biên đã đưa ban về phố, từ đây ban càng tỏa sắc, khoe hương ở phố núi, gắn bó với tình người Tây Bắc bao tháng năm.

Có người ví rằng, ban đẹp như người con gái tuổi đôi mươi, ban gắn với tình yêu của những đôi trai gái trên rẻo cao. Chuyện rằng xưa kia, ở vùng Tây Bắc có chàng trai tên Khum, nhà nghèo nhưng có tài săn bắn, giỏi làm nương đem lòng yêu cô gái tên là Ban. Chê thân phận chàng Khum nghèo khó, cha nàng Ban ép gả nàng cho Tạo Mường. Thấy cha cùng nhà Tạo Mường bàn chuyện cưới hỏi, nàng Ban liền chạy đi tìm người yêu cầu cứu. Không gặp được chàng, nàng liền buộc chiếc khăn piêu của mình vào đầu cầu thang nhà chàng Khum rồi tiếp tục trèo đèo, vượt suối đi tìm chàng. Cuối cùng kiệt sức, nàng gục xuống núi chết. Nơi nàng Ban nằm xuống sau này mọc lên một loài cây thường ra hoa trắng muốt vào mùa xuân. Rồi loài cây ấy mọc lan ra khắp núi rừng Tây Bắc.  Còn chàng Khum trở về thấy nàng Ban đã bỏ đi chàng vội đi tìm. Cuối cùng kiệt sức chàng đã hóa thành con chim bay hết núi này rừng kia cất tiếng hát quấn quýt bên hoa. Chàng Khum và nàng Ban chết đi khi tình yêu còn chưa trọn vẹn. Dân mường tiếc thương nàng Ban liền lấy tên nàng đặt cho loài hoa ấy, hoa Ban - loài hoa tượng trưng cho tình yêu thủy chung. Từ đó câu chuyện về loài hoa mang tình yêu nồng nàn của họ được truyền từ đời nọ sang đời kia trên rẻo cao Tây Bắc.

Cứ tháng Ba hàng năm, khi tiết trời lạnh giá của mùa đông sắp qua đi nhường chỗ cho hơi thở mùa xuân ấm áp, cũng là lúc ban nở lác đác trên núi đồi, rồi bung hoa khoe sắc tô điểm núi rừng Tây Bắc.

Trên những cành lá mong manh như thân hình người con gái những nhành ban trắng phớt tím hồng rung rinh trong gió. Nụ ban chúm chím thon thon như búp tay người con gái, cánh ban trắng nõn nà, phơn phớt màu hồng tím như đôi môi thiếu nữ miền sơn cước. Vào mùa ban nở rộ, đi giữa rừng ban, bên những nếp nhà sàn thơm mùi khói bếp, vọng về câu hát quen thuộc:

Nàng Ban xinh đẹp

Yêu chàng Khum

Tình duyên không thành

Chết hóa thành ban…

Tháng ba này ngược ngàn lên Tây Bắc, bạn sẽ được chiêm ngưỡng những cung đường quanh co uốn lợn, những bản làng nằm dưới thung sâu ngập trong sắc ban trắng xóa. Hội ban mở ra đúng kỳ lúa chiêm gặp mưa xuân xanh mơn mởn trên cánh đồng, là dịp để trai gái gặp gỡ, hẹn hò. Từ sáng sớm khắp bản làng vang lên tiếng nói cười rộn rã. Các chàng trai, cô gái ánh mắt thẹn thùng tình tứ nhìn nhau lưu luyến trong mùa xuân mới, những vòng xòe nồng say mở ra rộng mãi. Khi ban nở lại gặp nhau. Qua những rừng ban trắng muốt như đi vào vùng truyền thuyết về một loài hoa nở trắng núi rừng.

Hội Ban đã chính thức bắt đầu mời gọi du khách xa gần. Một mùa ban lại về với Ðiện Biên…