Nghĩ về tâm, đức

Cái tâm gắn liền với cái đức. Mỗi người, để có được cái tâm trong sáng, tốt đẹp, từ thuở ấu thơ cần có sự giáo dục, dạy dỗ, bồi đắp của gia đình, của xã hội; đó là những tác động quan trọng giúp cái tâm, cái đức được hình thành, duy trì, phát triển trong nhân cách. Cái tâm, cái đức của mỗi người không phụ thuộc vào địa vị to hay bé, chức tước lớn hay nhỏ, giàu sang hay nghèo khó, dáng vẻ bề ngoài đẹp hay xấu; mà nó được quyết định tự tấm lòng, sự chân thành, nhân ái. Trong bất cứ xã hội nào, thời đại nào, tâm - đức cũng được đề cao, tôn vinh. Bởi cái tâm, cái đức là bản ngã của con người, chi phối mọi suy nghĩ và hành động; người có tâm - đức làm việc gì cũng luôn hướng về cái thiện, phụng sự lợi ích cho cộng đồng, xã hội.

Người có tâm trong, đức sáng sẽ hướng tài năng của mình vào mục đích cao thượng, đẹp đẽ, và phát huy tài năng ấy cho đời. Ngược lại, người thiếu cái tâm thì dẫu có tài năng, cũng chỉ nhằm phục vụ những lợi ích hẹp hòi, xấu xa, thấp hèn, gây khó khăn, cản trở cho xã hội. Cái tâm, cái đức của mỗi con người cần phải được đề cao, thực hiện mọi lúc, mọi nơi, trong mọi hoàn cảnh, luôn là chân lý xuyên suốt, không bị tác động bởi quyền lực, không bị danh lợi chi phối. Trông kìa, những người dân nghèo mà sáng ngời cái tâm, cái đức với những việc làm rất bình dị, đơn sơ như: nhường đường, nhường chỗ ngồi trên xe, thu nhặt mảnh sành, gai nhọn trên lối đi, vui vẻ hiến máu, cho người ăn xin đồng tiền, bát gạo, giúp đỡ người khốn khó, yếu thế bằng hành động, lời nói... với cả thiện nguyện, mà không cần một sự ghi nhớ, đền đáp nào.

Cái tâm, cái đức gắn liền với giá trị nhân bản tốt đẹp, không thể là hàng hoá đem ra trao đổi chuộc lợi, không phải là sự ban ơn. Hàng ngày, quanh ta biết bao người có tâm, có đức, sống luôn hướng thiện, thân ái, khoan dung, nhân hậu. Nhưng cũng có không ít kẻ độc ác, nhẫn tâm, thất đức chỉ vì lòng tham: tham quyền lực, địa vị, vật chất mà hẹp hòi, đố kỵ. 

Có những đại gia giàu có mang tiền bạc, của nả ủng hộ nơi này nơi kia, xây dựng những công trình xã hội hoặc chỉnh trang đền chùa, miếu mạo... để mong khi sống được người đời mang ơn, khi chết muốn được lên thần lên thánh. Nhưng khối tài sản đại gia ấy có, phần lớn là thu được từ mánh lới làm ăn, gian dối chất lượng, bớt xén vật tư, quỵt tiền công người làm... Có những thương nhân mua bán lừa lọc, làm hàng giả, dùng chất kích thích, hoá chất độc hại ngâm tẩm rau quả, thực phẩm... Thế mà tuần rằm, tết nhất, họ sắm sanh lễ vật rất hậu, đổi tiền chẵn ra nhiều tiền lẻ, vào đền chùa đốt nhang, cung tiến, ra rả nói lời hay, ý đẹp, cầu mong thần phật ban phúc lộc mọi bề. Rồi có những gia đình, khi bố mẹ già nua bệnh tật, con cái đùn đẩy, tị nạnh nhau trong việc báo dưỡng. Thế mà khi các cụ từ trần, đám con cháu ấy tổ chức ma chay linh đình, mời thầy cúng tế rùm beng để tỏ lòng hiếu đễ, thể hiện tâm đức với thế gian.

Cái tâm, cái đức mỗi người còn thể hiện qua cách hành xử, thái độ đối với người khác. Người càng giữ vai trò, cương vị, trọng trách cao, càng phải tu dưỡng, bồi đắp cho tâm trong, đức sáng, làm cho cấp dưới khâm phục, tôn trọng, thân yêu, quý mến, tự giác thực thi nhiệm vụ. Nếu bản thân có thiếu sót, sơ suất, khi được người khác phê bình, góp ý, sẽ cầu thị tiếp thu, sửa chữa. Ngoài công tác điều hành, chỉ đạo, phải tôn trọng cấp dưới, nhân ái, chân tình, đối xử công bằng; không xun xoe nịnh bợ cấp trên; độc đoán, chuyên quyền, nghiệt ngã với cấp dưới. Lãnh đạo mà tâm đức kém; quản lý, điều hành đơn vị chỉ bằng bằng quyền uy hành chính, gia trưởng, thì cấp dưới sẽ sợ sệt bên ngoài, nhưng bên trong lại khinh ghét, coi thường, nội bộ bất ổn.

Trong đời sống xã hội hiện nay, trước sự tác động lối sống thực dụng của nền kinh tế thị trường, những truyền thống văn hoá, giá trị nhân văn, bản sắc tốt đẹp của dân tộc đang bị mai một. Khi mà sự tham lam, ích kỷ, thực dụng đang lây lan phát tán, cản trở bước phát triển, tiến bộ của đất nước, dân tộc; thì cái tâm, cái đức của mỗi người càng cần phải khơi dậy, bồi đắp, phát huy, để lấy cái đẹp dẹp cái xấu, lấy cái thiện triệt cái ác. Mỗi cá nhân, gia đình, tới cộng đồng, xã hội, càng phải đề cao, chăm lo dưỡng dục, bồi đắp cái tâm, cái đức. Cần quan tâm cổ vũ, nêu gương, nhân lên những con người tâm, đức; đồng thời kịch liệt phê phán những hiện tượng vô tâm thất đức; xử lý nghiêm minh những hành vi vi phạm đạo đức, pháp luật; xây dựng xã hội ngày càng đẹp tươi, văn minh, thịnh vượng.