Ðể điệu Then cùng tiếng tính tẩu mãi ngân vang

08:44 - Thứ Năm, 07/06/2018 Lượt xem: 8594 In bài viết
ĐBP - Trở về từ Liên hoan Nghệ thuật hát Then, đàn tính các dân tộc Tày, Nùng, Thái toàn quốc lần thứ VI vừa diễn ra tại Hà Giang, Ðoàn nghệ thuật quần chúng tỉnh Ðiện Biên mang theo nhiều niềm vui và tự hào khi cả 6 tiết mục tham gia đều được đánh giá cao với 3 giải A, 2 giải B, 1 giải C. Kết quả này góp phần tiếp thêm động lực cho những người nặng lòng say mê, người làm công tác bảo tồn hát Then, đàn tính cùng cộng đồng người Thái trắng trên địa bàn tỉnh.

Tại tỉnh ta, hát Then, đàn tính là hoạt động âm nhạc truyền thống không thể thiếu trong đời sống tâm linh và sinh hoạt văn hóa của người Thái trắng. Dẫn đoàn của tỉnh tham gia Liên hoan lần này, ông Phạm Mạnh Cường, Giám đốc Trung tâm Văn hóa (Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch), cho biết: Ðiện Biên góp 6 tiết mục, trong đó có 1 tiết mục dân tộc Tày, còn lại là tiết mục dân tộc Thái, bao gồm hát múa trong Then: Chôm Mương Thanh phến máưk (Mừng Ðiện Biên đổi mới), Mâng Kin Pang Then (Mừng Kin Pang Then), Bản mương muôn chiềng (Giai điệu vào xuân), trích đoạn hát Then Pày bay mia (Lễ dạm hỏi) và trích đoạn nghi lễ Then Rệt phì khoăn (Tục làm vía). Mỗi tiết mục đều mang đậm bản sắc văn hóa truyền thống, thường được ngân lên vào những dịp đặc biệt hay ngày vui của bản làng. Nói về trích đoạn nghi lễ Tục làm vía, nghệ nhân Khoàng Văn Dọng (bản Nậm Nèn, xã Nậm Nèn, huyện Mường Chà), người cung cấp tư liệu và tham gia biểu diễn chính, cho biết: Tục làm vía là nghi lễ trưởng thành được thực hiện cho 1 chàng trai. Theo quan niệm của người Thái trắng, từ khi sinh ra đến khi trở về với cát bụi, một người ít nhất phải được làm vía 2 lần. Lễ nghi này tượng trưng cho việc gọi hồn vía về tụ họp với gia đình, dân bản, dạy chàng trai biết cách làm ăn, để cuộc sống sau này ấm no, hạnh phúc... Mọi người tham gia nghi lễ đều được các thần linh ban phước với những điều may mắn, an lành. Phong tục này không chỉ có tính nhân văn mà còn mang tính nghệ thuật cao với các bước tiến hành: Mời gọi dân bản; cúng xin trời đất, tổ tiên; cúng gọi vía cho chàng trai; múa dạy chàng trai cày bừa, gặt hái, săn bắt; lễ buộc chỉ cổ tay và phần hội hát múa chúc mừng. Dẫn dắt xuyên suốt buổi lễ là thầy Then với những làn điệu Then dặn dò, cúng khấn mộc mạc cùng tiếng đàn tính truyền thống lúc khoan thai, dặt dìu, lúc rộn ràng, mừng vui.

Ngoài ông Khoàng Văn Dọng, đại diện cho tỉnh Ðiện Biên tham gia biểu diễn trong liên hoan lần này còn có 3 nghệ nhân tiêu biểu, tâm huyết với âm nhạc, dân ca, dân vũ truyền thống của các dân tộc thiểu số tỉnh nhà, đặc biệt là dân tộc Thái, đó là ông: Mào Văn Ết, Bế Ngọc Thụ, Lò Hải Vân. Họ vừa là những người biểu diễn chính, vừa là người cung cấp tư liệu văn hóa, cố vấn nội dung để đảm bảo các tiết mục đúng với văn hóa cổ truyền. Cùng tham gia biểu diễn còn có gần 30 cán bộ, diễn viên quần chúng đến từ Trung tâm Văn hóa tỉnh và bản văn hóa Hoong Lếch Cang (xã Thanh Chăn, huyện Ðiện Biên). Cùng với tình yêu văn hóa dân gian, mỗi người góp một chút sức, dành một phần thời gian để tập luyện, chuẩn bị tốt nhất cho chương trình liên hoan. Kết quả tham gia không chỉ là thành quả xứng đáng cho các thành viên trong đoàn mà còn một lần nữa khẳng định giá trị di sản của hát Then, đàn tính dân tộc Thái trắng và sự cần thiết của việc bảo tồn, gìn giữ loại hình nghệ thuật này trên địa bàn tỉnh.

Thực tế từ cuối năm 2016, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã hoàn thành việc kiểm kê hiện trạng di sản hát Then trên địa bàn. Ðồng thời, phối hợp với Viện Âm nhạc quốc gia xây dựng hồ sơ Then các dân tộc: Tày, Nùng, Thái ở Việt Nam, trình UNESCO đề nghị công nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Hát Then là một loại hình nghệ thuật diễn xướng dân gian độc đáo, có mặt trong nghi lễ tín ngưỡng để cầu xin các vị thần linh phù hộ cho con người những điều tốt đẹp. Nghệ thuật hát, kể trong Then luôn song hành cùng với đàn tính. Những làn điệu Then mượt mà, tha thiết hòa quyện với tiếng tính tẩu lúc vút cao, lúc lại như thủ thỉ, tâm tình khiến cho loại hình diễn xướng này thêm độc đáo và lôi cuốn. Là nét văn hóa truyền thống đẹp nhưng trong sự giao thoa, phát triển của xã hội hiện đại, nghệ thuật hát Then, đàn tính cũng đứng trước nguy cơ mai một. Theo kiểm kê, hiện trên địa bàn tỉnh ta chỉ có 5 nghệ nhân Then, hơn nữa lại đều đã cao tuổi (60 - 80 tuổi). Những năm gần đây có một số lớp truyền dạy đàn tính, diễn xướng dân ca dân tộc Thái trắng được mở ra, đặc biệt là tại địa bàn TX. Mường Lay nhưng không thu hút được nhiều người trẻ tuổi, sau khi kết thúc cũng không mấy ai mặn mà duy trì luyện tập. Nghệ nhân ưu tú Mào Văn Ết, người có nhiều năm nghiên cứu, sưu tầm, truyền dạy di sản văn hóa dân tộc Thái bày tỏ vui mừng trước kết quả tham gia Liên hoan của tỉnh nhà nhưng cũng còn trăn trở: Thế hệ chúng tôi dù muốn cống hiến nhiều hơn nữa nhưng sức khỏe hạn chế. Chỉ mong qua những sự kiện như này, lớp trẻ thêm tự hào dân tộc, thấy được trách nhiệm và tích cực tham gia lưu giữ, phát huy văn hóa truyền thống. Ðồng thời, cũng mong tỉnh cùng cơ quan chuyên môn quan tâm nhiều hơn nữa đến công tác gìn giữ, bảo tồn nghệ thuật hát Then, đàn tính, tạo điều kiện bồi dưỡng, truyền dạy tại cộng đồng, để làn điệu Then cùng tiếng tính tẩu mãi ngân vang.

Bảo Anh
Bình luận
Back To Top