Ứng xử lệch chuẩn trong giới trẻ: Vì đâu nên nỗi?

Hội thảo “Thanh lịch, văn minh trong giao tiếp và trang phục của học sinh Thủ đô” tại Trường THPT Sơn Tây (thị xã Sơn Tây).

Hành xử tùy tiện 

Cách đây chưa lâu, một clip ghi lại hành vi phản cảm của một đôi bạn trẻ trong cụm rạp chiếu phim nổi tiếng ở Hà Nội đã làm dư luận rúng động vì sự táo tợn trong cách bày tỏ tình cảm ở nơi đông người. Câu chuyện nhạy cảm này chưa kịp lắng xuống thì ngay sau đó cộng đồng có thêm một phen “dậy sóng” bởi những hình ảnh ghi lại hành động yêu đương “quá trớn” của đôi trẻ khác tại một cửa hàng giải khát ở Thái Nguyên...

Trước đó, hàng loạt tình huống tương tự: Cướp hoa, dẫm nát cỏ ở phố đi bộ quanh hồ Hoàn Kiếm... cũng trở thành tâm điểm dư luận, gây tranh luận về văn hóa ứng xử ở nơi công cộng của giới trẻ hiện nay. Bên cạnh việc lên án hành động phát tán hình ảnh riêng tư, nhiều người cho rằng chính những người trong cuộc phải có ý thức giữ gìn hình ảnh, uy tín cá nhân thông qua lối ứng xử văn hóa, biết tôn trọng người xung quanh.

Những câu chuyện nói trên cho thấy văn hóa ứng xử ở nơi công cộng chưa được một bộ phận giới trẻ quan tâm, dẫn đến những điều chướng tai, nghịch mắt. Đến nơi trang nghiêm như đền, chùa, miếu, nhiều người vô tư “diễn” những bộ trang phục hở hang. Những địa điểm vui chơi công cộng như công viên, sân vận động…, có không ít cảnh chen lấn, xô đẩy. Sau những buổi tụ họp tham dự sự kiện là vỏ lon nước ngọt, túi đựng đồ ăn vương vãi khắp nơi. Trong rạp chiếu phim hay hàng quán vỉa hè, không thiếu hình ảnh người trẻ gác chân lên ghế, vẩy tàn thuốc tứ tung, chửi thề, văng tục… bất chấp sự khó chịu của những người chứng kiến. Điều đáng suy nghĩ là việc hồn nhiên phô diễn chuyện riêng tư giữa bàn dân thiên hạ ở giới trẻ ngày càng xuất hiện nhiều hơn, và sự xuất hiện “phim nóng” trong rạp chiếu phim thời gian gần đây chỉ là một ví dụ mang tính điển hình.

Tiến sĩ tâm lý Trịnh Trung Hòa, Trung tâm Tư vấn Linh Tâm nhận định: Việc thể hiện tình cảm táo bạo ở nơi đông người đang có xu hướng lan rộng trong giới trẻ. Nguyên nhân xuất phát từ nhận thức ở nhóm đối tượng này có phần lệch chuẩn, thậm chí có thể coi là dị thường. 

Còn theo nhà nghiên cứu xã hội học Trịnh Hòa Bình, Giám đốc Trung tâm Điều tra dư luận xã hội (Viện Xã hội học), cung cách ứng xử của một bộ phận giới trẻ Việt Nam có phần xuống cấp là minh chứng cho thấy công tác giáo dục đạo đức, những bài học về lối sống, nếp sống chưa được quan tâm đầy đủ trong nhà trường và gia đình. Sự lệch chuẩn trong cách ứng xử của nhiều người trẻ là mối lo lớn của xã hội, không thể nhìn nhận đơn giản là vấn đề mang tính cá nhân.

Bắt đầu từ nền tảng đạo đức gia đình

Gác chân trong rạp chiếu phim là hành vi không đẹp.

Thời hiện đại, sự phát triển nhanh chóng của khoa học và công nghệ đã giúp cho giới trẻ có cơ hội thể hiện tính năng động, nhạy bén trong tiếp thu cái mới. Tuy nhiên, việc trau dồi, rèn luyện để hình thành nếp ứng xử văn hóa đang bị nhiều người xem nhẹ. Cùng với đó, việc chưa được nắn chỉnh kịp thời đã tạo nên “lỗ hổng” lớn trong văn hóa ứng xử của giới trẻ ở nơi công cộng; gia đình, nhà trường có một phần lỗi trong việc này.

Theo Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Đào tạo phát triển cộng đồng Nguyễn Trọng An, đối với việc giáo dục nhân cách cho giới trẻ, điều quan trọng nhất bắt đầu từ nền tảng đạo đức gia đình. Tuy nhiên, hiện nay, nhiều phụ huynh quá mải mê kiếm tiền, không chú ý đầy đủ đến việc giáo dục con trẻ. 

Hơn nữa, nhiều người xem nhẹ ý nghĩa của việc nêu gương, khi ra đường cùng trẻ vẫn vô tư bất tuân luật pháp. Ở trường học, đâu đâu cũng có khẩu hiệu “Tiên học lễ, hậu học văn” song thực tế, công tác dạy đạo đức vẫn chưa thực chất. Nhiều vụ học sinh ẩu đả, làm nhục bạn học… xảy ra nhưng nhà trường không nắm được cho đến khi được báo chí, dư luận phanh phui.

Một khi xác định rõ nguyên nhân cơ bản thì cần phải hướng giải pháp vào những vấn đề cơ bản đó. Theo Tiến sĩ tâm lý Trịnh Trung Hòa, đã đến lúc gia đình, nhà trường và xã hội cần dành sự quan tâm đặc biệt đến việc điều chỉnh hành vi ứng xử của giới trẻ. Những bài học về ứng xử cần được lồng ghép với nội dung giáo dục ý thức bảo vệ môi trường, văn hóa trang phục, văn hóa giao thông... thông qua hoạt động mang tính giáo dục nhân cách, định hướng hành động cho giới trẻ. Cộng đồng, cơ quan quản lý văn hóa, giáo dục cần tham gia vào phần việc này, bằng cách phát động phong trào thanh niên thi đua sống đẹp, sống có ích; nêu gương điển hình cùng trang lứa để tác động lên tình cảm, lòng tự trọng cũng như đẩy mạnh tuyên truyền Quy tắc ứng xử trong giới trẻ…

Quan trọng hơn, mỗi người lớn phải thực sự là tấm gương trong việc ứng xử có văn hóa ở mọi lúc, mọi nơi để giới trẻ noi theo. Cùng với đó, cần có những quy định chặt chẽ, cụ thể hơn về những hành vi được và không được thực hiện ở nơi công cộng. Như vậy thì giới trẻ mới có ý thức hơn trong từng hành động, lời nói, góp phần xây dựng xã hội văn minh.