Tết mùng 2/9
Từ những ngày cuối tháng 8 không khí tết đã nhộn nhịp khắp các bản làng, thị trấn. Người già nhắc nhở con cháu, trẻ bàn nhau đi chơi, được mẹ mua quần áo mới cùng sách vở, nam nữ thanh niên thì đã hẹn hò nhau xuống chợ, chơi phố.
Thị trấn, nhất là vùng cao, ngày mùng 2/9 đủ các sắc màu áo cóm khăn piêu, váy mông, vòng bạc, khèn, sáo, có lúc như tắc đường, người trước người sau, phải trái, tiếng cười nói vui hơn hội.
Những năm về trước, mỗi dịp mùng 2/9, UBND xã lại tổ chức cho nhân dân ăn tết. Thường là mỗi bản (đội) ngày mùng 1 mổ một con trâu, chia theo nhân khẩu, mỗi suất 1 - 2 lạng thịt. Rồi hát, xòe rung sàn, suối cũng muốn sai dòng một tí để đem phần vui xuôi dòng, núi cũng muốn thấp đi để lắng nghe. Ngày mùng 2 là ngày chơi, xuống sân ủy ban hay ra đường. Các trò chơi: ném còn, ném vòng cổ vịt, đi xe đạp đốt pháo, đi thăng bằng trên thân tre, tó má lẹ, múa khèn và biểu diễn văn nghệ cây nhà lá vườn... được dịp gọi người. Vui nhiều thì ngày ngắn, phấn khởi thì không thấy mệt thấy đói. Dòng người đổ về đám hội mỗi lúc một đông, ai mà ngồi xuông ở nhà nghe trống, họa có là người… bị làm sao.
Những năm gần đây, Tết mùng 2/9 càng ngày càng sâu đậm. Ðói nghèo được đẩy lùi, cái ăn cái mặc không còn là nỗi lo thường trực. Ðời sống tinh thần ngày càng được nâng lên. Ở các thị trấn, thị xã, thành phố như: Mường Nhé, Mường Nhà, Mường Ảng, Ðiện Biên Ðông; Mường Lay; Ðiện Biên Phủ ngày này như ngày hội văn hóa các dân tộc. Sắc màu trang phục mỗi người một sắc, một vẻ. Sắc vẻ nào cũng là những bộ đẹp nhất.
Người xa về thị trấn chơi thì như thế, còn người thị trấn cũng háo hức không kém. Cả tháng trước chuẩn bị. Nhà có hàng quán thì tính lượng hàng sao cho đủ, vừa ý khách vùng cao, dịp đặc biệt. Khu chợ rộn dịp, hàng phở, hàng bánh, giải khát; người lớn trẻ con ai cũng có việc, dặn nhau đón khách, giá cả thấp nhất, chất lượng vừa lòng…
Từ tối mùng 1 các bản gần thị trấn đã có khách. Khách đến nhà bảo, tết này nương ruộng cũng cho nghỉ, cả nhà xuống chơi. Chủ bảo, vui quá, tíu tít sắm bữa, nói con cái sửa soạn chỗ ngủ cho 6 - 7 người. Rượu say, đệm êm ấm, tết lại đang gần quá rồi, ai mà ngủ được. Bên bếp lửa nhà sàn, chuyện trên ấy dưới này cứ reo reo như ngọn lửa. Rồi chuyện ao cá, trồng rừng, làm ruộng làm nương, phòng trừ dịch bệnh cho con gà con lợn cứ là ra theo. Khuya lắm, chủ giục mấy lần đi nghỉ lấy sức khỏe mai chơi tết, khách mới sang giường ngả lưng.
Những nhà xa (trên các bản Mông) thì như thế, còn đa số mọi người đi từ gà gáy, mờ sớm. Lối mòn, đường bản, đường xã bỗng chốc nhộn nhịp hẳn lên.
Sang thị trấn, khu ngã ba, chợ, bách hóa dòng người tụ lại. Thổ cẩm tưng bừng, váy áo thướt tha; khèn réo rắt, sáo lửng lơ; mắt như mơ, tim bao tiếng hát ở trong… Trưa trưa thì tết chia ra từng nhóm nhỏ. Quán phở đông nhất, tưng bừng rào rào; nhóm mua hẳn phở mới, đĩa thịt, uống rượu cười thơm nhanh nước dùng; nhóm có cơm nắm, thịt gà mang từ nhà vào, chỉ mua bát canh, mượn chỗ ngồi, bát đũa ông chủ. Quán vừa như đám cưới vừa như đám lên nhà mới, cô chủ cùng mấy nhân viên chao đi chao lại, mướt mồ hôi...
Ðường về, ngược dốc nhưng không mệt vì tết đang còn đầy trong người.
Tết mùng 2/9, Tết Ðộc lập đang như những giọt mồ hôi phấn chấn, thấm đẫm, xanh mát con đường rợp tán rừng.