Tôi yêu em

Tôi yêu em: đến nay chừng có thể

Ngọn lửa tình chưa hẳn đã tàn phai;

Nhưng không để em bận lòng thêm nữa,

Hay lòng em phải gợn bóng u hoài.

Tôi yêu em âm thầm, không hi vọng,

Lúc rụt rè, khi hậm hực lòng ghen,

Tôi yêu em, yêu chân thành đằm thắm

Cầu em được người tình như tôi đã yêu em.

                                                                     A.Pu- skin

                                                                                      (Bản dịch của Thúy Toàn)

Lời bình

Lời kinh nhiệm mầu chúc phúc người tình

Nhà thơ A. Pu - skin được xem là vầng mặt trời của thi ca Nga. Ngày ông mất đi, cả cánh đồng văn chương nước Nga trở nên trống vắng. Với gần một ngàn bài thơ trữ tình để lại cho đời, trong đó có nhiều bài thơ viết về đề tài tình yêu, tác giả như một niềm ngưỡng mộ thiêng liêng trong lòng bạn đọc, nhất là tuổi trẻ. “Tôi yêu em” là thi phẩm khơi nguồn từ mối tình của nhà thơ với nàng A. A. Ô-lê-nhi-na, con gái của Chủ tịch Viện Hàn lâm nghệ thuật Nga. Một mối tình đẹp đẽ, đắm say nhưng bất thành đã khiến trái tim A. Pu - skin đau như dao cắt. Nhưng vượt lên những trái ngang đầy oan khuất và cay nghiệt, “Tôi yêu em” thấm đẫm nỗi buồn sáng trong, nhân văn và cao cả. Ðó là tiếng nói của một tình yêu mãnh liệt, bền bỉ qua gần hai thế kỷ vẫn lấp lánh bay lên sáng đẹp giữa dòng đời.

Ngắn gọn và giản dị qua bản dịch của Thúy Toàn, bài thơ làm lòng ta rung ngân biết bao cung bậc cảm xúc. Hai khổ thơ với điệp khúc “tôi yêu em” vang lên ở đầu mỗi khổ da diết biết chừng nào. Ðó là cảm xúc và cũng là âm giọng chủ đạo trong toàn bộ thi phẩm. Không phải lời tỏ tình ngọt ngào thầm kín khi đôi lứa yêu nhau, đó là nỗi đau bùng vỡ, trầy xước và bàng hoàng qua lời giã từ của nhân vật trữ tình tác giả. Lời từ giã ấy đầy mâu thuẫn, thắt nghẹn, day dứt nên ám ảnh mãi tâm trí người đọc.

Giọng điệu tự sự - trữ tình trong khổ thơ đầu bộc bạch nỗi lòng đầy trắc ẩn, bi thương của tác giả trước người tình yêu dấu. Tình yêu với em đến nay chưa hề phai nhạt, vẫn như ngọn lửa cháy mãi nơi trái tim anh đây. Nghệ thuật ẩn dụ qua hình ảnh “ngọn lửa tình” càng tô đậm thêm tấm lòng sắt son, chung thủy. Nhưng khổ nỗi, càng yêu em bao nhiêu, anh càng “không để em bận lòng thêm nữa”, càng không để em “phải gợn bóng u hoài”. Chính mâu thuẫn đầy kịch tính trong trái tim tác giả đã làm cho khổ thơ đầu chuyển đổi giọng điệu cảm xúc: vừa tha thiết yêu thương (câu 1, 2), vừa lạnh lùng xa lánh (câu 3, 4).

Diễn biến tâm trạng phức tạp của nhân vật trữ tình ở khổ thơ đầu chủ yếu bắt nguồn từ hoàn cảnh trái ngang và nghiệt ngã. Yêu nhau nhưng không lấy được nhau, nên anh đành để em đi về phía khác, không muốn em bận lòng hay u sầu gì về anh nữa. Cái lẽ tự nhiên ấy anh đành chấp nhận một mình, dù phải xót xa vô hạn. Nhưng sau giây phút nhận ra từ nay mãi mãi mất đi người mình yêu dấu, tâm trạng nhà thơ càng diễn biến phức tạp, lốc xoáy và ghềnh thác hơn ở hai câu thơ 5 và 6:

Tôi yêu em âm thầm, không hi vọng,

Lúc rụt rè, khi hậm hực lòng ghen,

Vẫn “tôi yêu em” nhưng giờ sao đắng chát trong “âm thầm, không hi vọng”? Vẫn “tôi yêu em” nhưng giờ sao cay nghiệt đứng nhìn từ xa để rồi “lúc rụt rè, khi hậm hực lòng ghen”? Dịch giả Thúy Toàn đã rất giỏi khi chuyển tải tất cả các từ ngữ miêu tả cảm xúc dồn nén trên vào hai dòng thơ khiến đọc lên ta như nghẹt thở, tê buốt và day dứt một niềm thương cảm. Sự tinh tế trong cách biểu đạt từ ngữ trong nguyên tác cho đến bản dịch thơ càng làm toát lên tâm trạng phức tạp, hoang mang của nhà thơ. Như một dòng thác đang cuộn trào mãnh liệt bất thần rơi xuống vực sâu, hóa thành đầm nước mát xanh, ngân nga một nỗi đau ngọt ngào qua hai dòng thơ kết bài với một tâm trạng thật bất ngờ, lung linh vẻ đẹp nhân văn và hàm chứa nhiều ý vị. Có lẽ đó cũng chính là chủ âm mà A. Pu - skin phụng hiến cho một cuộc tình thánh thiện, sáng trong:

Tôi yêu em, yêu chân thành đằm thắm

Cầu em được người tình như tôi đã yêu em.

“Tôi yêu em” khép lại nhưng tấm lòng chân thành, vị tha của thi nhân trong tình yêu khiến chúng ta vô cùng xúc động. Lời giãi bày nồng nàn, thiết tha và mãnh liệt với người mình yêu của A. Pu - skin, dù phải gánh chịu muôn vàn đau khổ, sẽ còn làm rung động trái tim người đọc bây giờ và mãi mãi. “Cầu em được người tình như tôi đã yêu em”, câu thơ diệu kỳ khởi thủy từ một tấm lòng độ lượng hay đó là lời kinh nhiệm mầu chúc phúc người tình? Có lẽ cả hai đều được vậy.