Đổi mới phương thức tiếp cận truyền thông phòng ngừa lạm dụng ma tuý

Thứ trưởng Bộ TT&TT Hoàng Vĩnh Bảo phát biểu tại Hội thảo.

Chiều 29/10, Cục Báo chí (Bộ TT&TT), Cổng Thông tin điện tử Chính phủ và Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn phối hợp tổ chức Hội thảo “Những vấn đề mới đặt ra trong truyền thông phòng ngừa lạm dụng chất gây nghiện”.

Tham dự Hội thảo có đại diện lãnh đạo Bộ TT&TT, Cổng TTĐT Chính phủ, Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội cùng đại diện Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội, Bộ Công an, Văn phòng Chính phủ, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Hội Nhà báo Việt Nam, đại diện các tổ chức quốc tế và sinh viên Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn Hà Nội…

Ngày càng nhiều loại ma tuý mới xuất hiện

Theo Bộ Công an, hiện nay, các chất ma túy mới xuất hiện ngày càng đa dạng, nhiều loại, nhiều kiểu mẫu khác nhau để kích thích nhu cầu sử dụng và nhằm che giấu sự kiểm tra, giám sát và phát hiện của các cơ quan thực thi pháp luật.

Nhằm tăng tác dụng kích thích, hưng phấn, gây nghiện, che giấu hành vi phạm tội, đạt được lợi nhuận cao nhất, tội phạm đã pha trộn các loại ma túy với nhau, pha trộn ma túy với các chất khác như: Chế cần sa thành các loại bánh kẹo; trộn chất ma túy với các loại thuốc tân dược có bán trên thị trường cùng với chất tạo màu, mùi để sản xuất ra viên nén ma túy tổng hợp...

Năm 2015, danh sách các chất và tiền chất ma túy là 292, đến nay sau 3 năm danh mục đã tăng lên gấp đôi với tổng số 559 chất và tiền chất. Danh sách các loại ma túy mới không dừng lại, nó đã nối dài hơn với nhiều loại nguy hiểm hơn, tinh vi hơn, khó phát hiện hơn, bằng những cái tên như: Lá thiên đường (lá khat), thuốc lắc meo meo flakka, tem giấy (bùa lưỡi), bánh lười lazy cake, muối tắm, trà sữa – nước vui, nấm ma thuật … Có những chất ma túy mới xuất hiện chưa nằm trong danh mục các chất ma túy tại Việt Nam

Cũng trong thời gian qua, ở nhiều địa phương trong cả nước đã xảy ra một số vụ việc gây rối trật tự, tự hủy hoại bản thân, đe dọa an toàn tài sản, tính mạng của nhân dân do những người sử dụng ma túy tổng hợp và các chất hướng thần gây ra (“ngáo đá”), làm hoang mang dư luận. Hay gần đây là sự việc đau lòng khi 7 thanh niên chết tại Lễ hội âm nhạc Hồ Tây đêm 16/9 có kết quả xét nghiệm dương tính với chất kích thích như ma túy đá, thuốc lắc và cần sa.

Hiện nay với sự tác động mạnh mẽ của báo chí, mạng xã hội thì việc truyền thông về tác hại của ma túy dễ dàng đến với giới trẻ hơn rất nhiều. Nhưng nguyên nhân nào khiến tình trạng người sử dụng ma túy ngày một gia tăng?

Điều này đặt ra vấn đề cần thiết phải nâng cao tác động của các chương trình truyền thông đối với giới trẻ trong phòng ngừa ma túy; cũng như nâng cao hiệu quả truyền thông trên các phương tiện thông tin đại chúng và các trang mạng xã hội.

Một số cách truyền thông lỗi thời, thậm chí gây hiệu ứng ngược 

Tại Hội thảo, Thứ trưởng Bộ TT&TT Hoàng Vĩnh Bảo, Uỷ viên Uỷ ban Quốc gia phòng, chống AIDS và phòng, chống tệ nạn ma tuý, mại dâm cho biết, công tác phòng ngừa lạm dụng chất gây nghiện từ trước đến nay được thực hiện bằng nhiều hình thức, trong đó phải kể đến công tác thông tin, tuyên truyền giáo dục nhằm thay đổi nhận thức, hành vi của người nghiện, bên cạnh đó cũng tuyên truyền về tác hại và hậu quả của việc lạm dụng chất gây nghiện, biểu dương những cá nhân, tập thể thực hiện tốt công tác tuyên truyền phòng ngừa việc lạm dụng chất gây nghiện, giúp người nghiện trở về với gia đình, cộng đồng… Nhưng trong thời đại công nghệ phát triển nhanh như hiện nay, công tác thông tin truyền thông, cổ động cũ, lỗi thời đã không còn đáp ứng yêu cầu.

Phó Tổng Giám đốc Cổng TTĐT Chính phủ Lê Việt Đông phát biểu tại Hội thảo.

Theo Phó Tổng Giám đốc Cổng TTĐT Chính phủ Lê Việt Đông, hiện nay, có nhiều loại hình truyền thông, quảng cáo, phim ảnh đang trực tiếp và gián tiếp gây những tác động xấu đến người tiếp nhận thông tin, đặc biệt là giới trẻ trong việc nhận thức tác hại của các chất gây nghiện.

Một số phương pháp truyền thông đang triển khai chưa đạt được hiệu quả cao thậm chí còn gây hiệu ứng ngược, một phần quảng cáo cho việc sử dụng ma túy khi các phương tiện thông tin đại chúng thay vì đưa ra cảnh báo làm mọi người tránh xa ma túy thì ngược lại kích thích trí tò mò, chẳng hạn một số trang báo có những bài viết như: Cận cảnh một buổi “đập đá” ở TPHCM; Ma túy đá và những “khát khao” dục vọng, hay Sau “đập đá”, sex với 5-6 người chưa thỏa mãn…

Có thể thấy thay vì viết tác hại, nguy hiểm của ma tuý đôi lúc có những bài báo giật gân câu khách miêu tả cảm giác thăng hoa khi sử dụng ma túy dẫn tới phản ứng ngược là kích thích trí tò mò tìm và sử dụng ma tuý. Đây là vấn đề rất lớn trong truyền thông nếu như chúng ta không có định hướng rõ ràng về mặt tuyên truyền sẽ dẫn đến thất bại.

Đổi mới phương thức tiếp cận, đẩy mạnh xã hội hoá

Theo Thứ trưởng Bộ TT&TT Hoàng Vĩnh Bảo, để công tác phòng ngừa có hiệu quả, cần đổi mới phương thức tiếp cận cũng như cách làm, cụ thể như: Thông tin, tuyên truyền một cách đồng bộ, có trọng tâm, trọng điểm, đa dạng về phương thức, phù hợp với từng nhóm đối tượng, vùng miền nhằm tạo sự chuyển biến mạnh mẽ, toàn diện về công tác phòng, ngừa lạm dụng chất gây nghiện.

Toàn cảnh Hội thảo.

Bên cạnh đó, đẩy mạnh xã hội hoá các hoạt động tuyên truyền về phòng, ngừa việc lạm dụng các chất gây nghiện; tăng cường sự phối hợp giữa các bộ, ngành đơn vị liên quan nhằm tạo công ăn việc làm cho giới trẻ, đặc biệt là những người nghiện trở về; đồng thời ứng dụng công nghệ vào công tác tuyên truyền, đưa ra những biện pháp để ngăn chặn những thông tin lôi kéo, mời chào trên mạng xã hội.

Đứng trước tình hình Chương trình mục tiêu quốc gia về phòng, chống ma túy không còn nữa, việc đầu tư kinh phí từ Trung ương cho công tác truyền thông phòng, chống ma túy sẽ ngày càng hạn chế, Phó Tổng Giám đốc Cổng TTĐT Chính phủ Lê Việt Đông cho rằng, công tác truyền thông đóng vai trò rất quan trọng trong công tác đấu tranh chống ma túy, chúng ta không nên xem nhẹ mà cần tìm ra những giải pháp mới cho công tác này.

Bên cạnh việc nâng cao hơn nữa chất lượng tuyên truyền nhằm phát huy hiệu quả đầu tư, tránh dàn trải, phô trương hình thức, thiết nghĩ, chúng ta nên đẩy mạnh xã hội hoá công tác truyền thông phòng chống ma tuý, qua đó huy động các nguồn lực tiềm tàng trong xã hội cùng tham gia để công tác này đạt hiệu quả cao hơn nữa trong thời gian tới.

Đồng tình với việc xã hội hoá công tác tuyên truyền, giáo dục phòng chống ma tuý, Tiến sĩ Nguyễn Cửu Đức, Vụ Khoa giáo-Văn xã (VPCP) cho rằng cần khuyến khích thành lập các doanh nghiệp xã hội phục vụ cho công tác tuyên truyền, giáo dục phòng chống ma tuý. Bên cạnh đó, cần tăng cường chia sẻ, trao đổi, định hướng thông tin; tăng thời lượng, chuyên mục về phòng chống ma tuý; gắn kết giữa nghiên cứu trong nhà trường và thực tiễn; đào tạo chuẩn quốc tế về phòng ngừa ma tuý (UPC) cũng như nghiên cứu, tiếp cận và áp dụng kinh nghiệm quốc tế về phòng ngừa.

Tại Hội thảo, các đại biểu cũng đều đồng tình cho rằng can thiệp dự phòng dựa trên truyền thông là cần thiết nhất và quan trọng nhất tại Việt Nam hiện nay; đồng thời chia sẻ nhiều kinh nghiệm và phương pháp giáo dục, truyền thông phòng ngừa lạm dụng chất gây nghiện dựa trên bằng chứng khoa học nhằm từng bước áp dụng, đổi mới phương thức truyền thông trong phòng, ngừa lạm dụng chất gây nghiện trong cộng đồng, đặc biệt là đối tượng thanh, thiếu niên. Qua đó nâng cao nhận thức về vai trò của công tác truyền thông, giáo dục phòng ngừa lạm dụng chất gây nghiện.