Nhận biết và ngăn chặn 'review' giả trên mạng

Trong những năm gần đây, thương mại điện tử ngày càng phát triển và hiện diện trong cuộc sống của người tiêu dùng. Đặc biệt, từ năm 2020 đến nay, trong bối cảnh dịch bệnh COVID-19 diễn biến phức tạp và lâu dài dẫn tới những biện pháp giãn cách để đảm bảo an toàn, thương mại điện tử đã trở thành lựa chọn hữu ích cho người tiêu dùng. Phương thức này mang lại nhiều lợi ích về thời gian mua sắm, tính an toàn trong thời kỳ dịch bệnh và sự đáp ứng về nhu cầu tiêu dùng.

Với người tiêu dùng thường xuyên mua sắm trực tuyến, việc tìm kiếm và đọc nhận xét trước khi mua là một thói quen khá phổ biến. Khi tìm hiểu về một doanh nghiệp, sản phẩm hay dịch vụ, người dùng internet có thể tìm kiếm trên mạng kèm theo chữ “nhận xét”, “đánh giá”, “review” là có thể tiếp cận được rất nhiều thông tin. Theo “Sách trắng Thương mại điện tử năm 2020”, tại Việt Nam, 56% người tiêu dùng coi các bình luận, đánh giá trên mạng là lý do lựa chọn để mua hàng qua mạng.

Có thể thấy rằng, nhận xét trên mạng thực sự đóng vai trò quan trọng. Tại một số sàn thương mại điện tử, nhận xét của người tiêu dùng được tổng hợp và chuyển thành xếp hạng sao cho từng sản phẩm/dịch vụ của doanh nghiệp. Theo đó, nhận xét tích cực càng nhiều thì xếp hạng sao cho sản phẩm/dịch vụ đó sẽ đạt 4-5 sao, ngược lại sẽ chỉ đạt 1-2 sao nếu nhiều nhận xét tiêu cực. Ảnh hưởng của nhận xét có thể kể đến như sau:

Nhận xét tích cực: Giúp củng cố niềm tin của người tiêu dùng; giúp doanh nghiệp tương tác với người tiêu dùng, phát huy mặt tích cực của sản phẩm/dịch vụ; tăng doanh thu, lợi nhuận.

Nhận xét tiêu cực: Người tiêu dùng do dự khi giao dịch; người tiêu dùng có xu hướng tránh doanh nghiệp/sản phẩm/dịch vụ có nhiều nhận xét tiêu cực; người tiêu dùng có xu hướng thay đổi quyết định sau khi đọc nhận xét tiêu cực về doanh nghiệp/sản phẩm/dịch vụ.

Với những lợi ích mà doanh nghiệp có thể khai thác từ nhận xét trực tuyến, có một thực tế là trong những năm gần đây đã xuất hiện tình trạng đăng nhận xét giả (fake reviews) để thuyết phục người tiêu dùng mua hàng. Nhận xét giả thường là những nhận xét tích cực về sản phẩm/dịch vụ mục tiêu hoặc tiêu cực về sản phẩm/dịch vụ cạnh tranh.

Tại Việt Nam, tình trạng viết nhận xét không khách quan, nhận xét giả hoặc đăng nhận xét để được nhận ưu đãi đã xuất hiện, dẫn đến tình trạng người tiêu dùng gặp khó khăn khi đưa ra quyết định mua sản phẩm/dịch vụ. Tình trạng này xuất hiện trên các sàn thương mại điện tử, blog và mạng xã hội.

Nhận biết nhận xét giả và khuyến cáo người tiêu dùng khi mua sắm trực tuyến

Trong bối cảnh đó, Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng đưa ra một số cách nhận biết và khuyến cáo đối với người tiêu dùng để mua sắm trực tuyến nói chung và nhận xét trực tuyến nói riêng thực sự là công cụ hữu ích trong đời sống người tiêu dùng.

Cụ thể một số cách nhận biết nhận xét giả hoặc nhận xét không khách quan là: Nhận xét có nội dung không hợp lý như cho thấy sản phẩm/dịch vụ có giá rẻ nhưng chất lượng tương đương sản phẩm/dịch vụ cao cấp; nhận xét quá tích cực và hay kèm các dấu cảm thán như “!”, “!!!”; nhận xét quá tích cực và kèm theo nội dung “cầu xin” nhà sản xuất sản xuất thêm, sản xuất lại sản phẩm/dịch vụ… Sản phẩm/dịch vụ được rất nhiều người nổi tiếng cùng nhận xét trên mạng xã hội… Nhận xét có nội dung gần giống nhau đã xuất hiện ở nhiều hội/nhóm có liên quan trên mạng xã hội; nhận xét quá tiêu cực về sản phẩm để được hoàn lại tiền; nhận xét quá tiêu cực nhưng không đưa ra lý do; bài đăng có kèm ảnh minh họa chất lượng thấp hoặc ảnh đã qua chỉnh sửa (ví dụ: nhận xét về sản phẩm dưỡng da, trang điểm, đồ ăn…).

Cục CT&BVNTD khuyến cáo người tiêu dùng khi mua sắm trực tuyến: Cảnh giác trước những nhận xét có dấu hiệu là giả/không khách quan như trên; người tiêu dùng nên mua hàng từ những sàn thương mại điện tử chỉ cho phép người đã mua sản phẩm/dịch vụ nhận xét về sản phẩm/dịch vụ đó; tìm hiểu về các doanh nghiệp/sản phẩm/dịch vụ tương tự trước khi đưa ra quyết định.