Vụ chiêm xuân năm 2025, gia đình anh Lò Văn Lợi, bản Co Mận, xã Mường Phăng (TP. Điện Biên Phủ) gieo cấy hơn 2.000m² lúa. Anh Lợi chia sẻ, năm nay thời tiết khá khắc nghiệt, ít mưa, nắng hanh kéo dài khiến nhiều diện tích lúa trong tình trạng thiếu nước trầm trọng. Đây là lần thứ 2 nhà tôi gieo lúa trên cùng diện tích, lần đầu trước Tết Nguyên đán, do vào đợt không khí lạnh nên mạ chết toàn bộ, lần 2 gia đình gieo cách đây 1 tháng, giờ lúa mới lên được 3 lá lại đối mặt với tình trạng thiếu nước, hiện giờ chân ruộng đã nứt nẻ. Nếu tình trạng này kéo dài vài tuần nữa thì gia đình không thể gieo lại lần nữa vì đã quá thời vụ. "Theo tính toán của gia đình, qua 2 lần gieo, chi phí đầu tư vào giống, cày bừa và phân cũng hơn 4 triệu đồng chưa kể mồ hôi, công sức của gia đình" -  anh Lợi chia sẻ.

Hiện nay, trên địa bàn xã Mường Phăng có hơn 300ha gieo trồng lúa 1 vụ, trên 220ha lúa 2 vụ. Ông Quàng Văn Việt, Chủ tịch UBND xã Mường Phăng cho biết: Mường Phăng là xã vùng cao, có địa hình phức tạp, chia cắt, gặp nhiều khó khăn trong việc đầu tư xây dựng công trình thủy lợi nên nhiều diện tích đất sản xuất nông nghiệp vẫn phụ thuộc vào nguồn nước mưa, nước từ khe núi. Vụ chiêm xuân năm 2024, toàn xã có 28,6ha lúa không cho thu hoạch do hạn hán. Bước sang năm 2025, chính quyền xã đã tuyên truyền, vận động người dân tích cực chuyển đổi diện tích trồng lúa kém hiệu quả, thiếu nước sang cây trồng khác như: ngô, đậu tương, bí ngô... Tuy nhiên, nhiều hộ gia đình không chuyển đổi dẫn đến tình trạng phải gieo lúa lại nhiều lần, không đảm bảo thời vụ, ảnh hưởng năng suất.

Tại xã Nà Nhạn (TP. Điện Biên Phủ), diện tích không thể gieo trồng lúa được người dân để không, làm nơi chăn thả gia súc. Bà Lường Thị Thúy, Chủ tịch UBND xã Nà Nhạn chia sẻ: Hàng năm, bước vào mùa khô, trên địa bàn xã có khoảng 10ha đất sản xuất nông nghiệp để hoang, không gieo trồng. Để khai thác có hiệu quả trên cùng diện tích đất, xã vận động người dân chuyển đổi cơ cấu cây trồng, cây có sức chịu hạn tốt hơn. Tuy nhiên, hiện nay phần lớn lực lượng lao động chính đi làm ăn xa ngoài tỉnh, chỉ còn người già và trẻ nhỏ ở nhà. Mặc dù xã đã tuyên truyền, vận động chuyển đổi cơ cấu cây trồng nhưng các hộ không có người để làm, diện tích khó canh tác, kém hiệu quả đa số người dân bỏ không.

Với lợi thế địa hình và tư duy của người dân trong phát triển kinh tế hộ gia đình, nhiều năm qua huyện Điện Biên luôn dẫn đầu cả tỉnh về sản xuất nông nghiệp song diện tích đất nông nghiệp để hoang còn nhiều. Ông Nguyễn Gia Tuấn, Phó phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Điện Biên cho biết: Theo thống kê, hiện nay trên địa bàn huyện có khoảng 1.000ha đất nông nghiệp bị bỏ hoang, phần lớn là khu vực chưa được xây dựng hệ thống kênh mương, khó khăn sản xuất và chưa thực hiện phương án chuyển đổi cơ cấu cây trồng hợp lý để sử dụng có hiệu quả quỹ đất. Công tác quản lý, sử dụng đất nông nghiệp chưa được kiểm soát chặt chẽ, một số xã trên địa bàn chưa chú trọng.

Thực tế việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa ở huyện Điện Biên chưa thực sự quyết liệt, chỉ dừng lại ở công tác rà soát diện tích, xây dựng kế hoạch hàng năm, chưa gắn với bố trí nguồn kinh phí triển khai thực hiện. Việc xây dựng cánh đồng mẫu lớn, vùng sản xuất rau quả sạch dù được quan tâm thực hiện nhưng chưa đồng bộ. Hiện nay số lao động nông nghiệp ngày càng giảm do xu thế chuyển dịch từ lĩnh vực nông nghiệp sang công nghiệp và dịch vụ. Chi phí sản xuất cao trong khi lợi nhuận, thu nhập của nông dân trồng lúa thấp và bấp bênh, một số chính sách hỗ trợ phát triển sản xuất của Trung ương, tỉnh khó tiếp cận, công tác thanh toán, quyết toán, thủ tục rườm rà do vậy nông dân không quan tâm sản xuất như trước.

"Thời gian tới, để hạn chế diện tích đất nông nghiệp bỏ hoang, từ nguồn vốn chương trình giảm nghèo bền vững, chính sách đặc thù hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội vùng dân tộc thiểu số và miền núi... cơ quan chuyên môn tiếp tục tham mưu UBND huyện hỗ trợ cây giống giúp người dân chủ động chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa khó canh tác. Tạo điều kiện, khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn và khuyến khích hợp tác, liên kết trong sản xuất và tiêu thụ nông sản, hỗ trợ người dân chuyển đổi cơ cấu cây trồng. Xây dựng và thực hiện mô hình bảo vệ thực vật, kiểm soát dịch bệnh trên cây lúa, trong khi đây là giải pháp quan trọng để giảm chi phí, tăng giá trị sản phẩm, tạo cho người dân yên tâm gắn bó với sản xuất nông nghiệp" - ông Nguyễn Gia Tuấn chia sẻ.