Những ngày tháng không quên

Chúng tôi gặp Trung tá Hán Minh Dũng, Đội Quy tập mộ liệt sĩ (Cục Chính trị, Quân khu 2) khi anh cùng đồng đội vừa đi xác minh, củng cố thông tin về các liệt sĩ hi sinh do người dân các bộ tộc Lào cung cấp. Chuyến đi kéo dài gần một tháng, những người lính Đội Quy tập mộ liệt sĩ trở về với làn da đen sạm, gương mặt hốc hác vì những ngày ăn ngủ tranh thủ, dầm mưa dãi nắng.

“Rất khó để nói kỷ niệm nào đáng nhớ nhất trong hành trình tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ hi sinh tại Lào, bởi mỗi chuyến đi là một dấu ấn với vô vàn khó khăn và niềm hạnh phúc vỡ òa khi tìm thấy “các anh” - Trung tá Hán Minh Dũng chia sẻ. Rồi anh kể: Chuyến tìm kiếm trên núi Kiu Lôm Hốc, bản Tin Thát, huyện Mường Sinh (tỉnh Luông Nậm Thà) là một trong những chuyến khó khăn bởi địa hình đồi núi hiểm trở, thông tin ít. Sau nhiều ngày ăn lán ngủ rừng tìm kiếm mà vẫn không có chút manh mối nào trong khi lương thực đem theo vơi dần. Ngày cuối cùng trong kế hoạch tìm kiếm, đồng chí Giàng Bả Sọ đã mơ thấy vị trí “các anh” nằm. Đồng chí Sọ lẳng lặng lần theo hướng gò đồi có bãi đất thoai thoải, phía rừng ban thấp, có tảng đá và mấy bụi cây rừng; anh em trong Đội lặng lẽ bám theo. Nhưng khi đối chiếu thực địa với sơ đồ thì không khớp, các vật chuẩn không còn. Trong lúc mọi người có phần hụt hẫng, Thiếu tá Dương Tiến Dũng, Đội phó Đội Quy tập đã nghiên cứu, phân tích các yếu tố rồi quyết định cho anh em đào khu vực mà đồng chí Sọ đã thấy trong giấc mơ. Khi mới đào được khoảng 3m3 đất đá thì một thành viên đã reo lên “Báo cáo Đội phó, đã tìm thấy mộ!” Chúng tôi vỡ òa trong niềm vui, mọi sự mệt mỏi tan biến. “Địa điểm đó, chúng tôi đã tìm được 10 mộ; trong đó 8 mộ có tên, tuổi đầy đủ và còn cả xương cốt; hai mộ có tên, địa chỉ nhưng phần xương đã mục”- Trung tá Hán Minh Dũng nhớ lại.

Hơn 10 năm thực hiện nhiệm vụ quy tập hài cốt liệt sĩ ở nước bạn Lào, năm nào Thượng úy Sùng A Hờ cũng thường trú tại nước bạn từ 8 - 9 tháng. Hôm nay, tranh thủ thời gian được nghỉ phép, Thượng úy Hờ đến Nghĩa trang Liệt sĩ Tông Khao (xã Thanh Nưa, huyện Điện Biên) để thắp hương cho những liệt sĩ mà anh cùng đồng đội đã tìm kiếm, quy tập và đưa từ Lào về an táng trên đất mẹ Việt Nam.

Thượng úy Sùng A Hờ chia sẻ: Theo sơ đồ mộ chí mà Đội Quy tập nắm được thì tỉnh Luông Pha Băng, U Đôm Xay, Luông Nậm Thà là 3 địa phương có nhiều bộ đội Việt Nam hi sinh, trong đó nhiều nhất là tỉnh Luông Pha Băng. Trải qua nhiều thập niên, việc tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ gặp không ít khó khăn do một số khu vực phát triển, nhiều công trình hạ tầng được xây dựng lên gây khó khăn cho lực lượng tìm kiếm. Cùng với đó những nhân chứng là các cựu chiến binh Lào từng tham gia chiến đấu cùng bộ đội Việt Nam nay nhiều người đã không còn, một số người còn sống cũng không đủ minh mẫn để nhớ rõ nơi có bộ đội Việt Nam hi sinh. Không ít khu vực dù có sơ đồ chắc chắn, Đội tìm đi tìm lại nhiều chuyến, đào không biết bao nhiêu vị trí cuối cùng mới cất bốc được hài cốt các liệt sĩ nhưng cũng có những địa điểm sau nhiều lần tìm kiếm đến giờ vẫn chưa thấy. Để thực hiện tốt nhiệm vụ thiêng liêng này, Đội không chỉ dựa vào những thông tin đáng tin cậy, sự giúp đỡ của cán bộ địa phương và người dân bản địa mà còn phải có niềm tin và sự kiên định.

Đại tá Hán Văn Hùng, Đội trưởng Đội quy tập mộ liệt sĩ (Cục Chính trị Quân khu 2) thông tin: Từ khi thành lập cuối năm 1994, Đội công tác đặc biệt Quân khu 2 làm nhiệm vụ trên địa bàn 6 tỉnh Bắc Lào đã xác minh, kết luận hơn 4.200 thông tin về hài cốt liệt sĩ; tìm kiếm, cất bốc đưa về Việt Nam gần 1.800 hài cốt liệt sĩ. Riêng trong giai đoạn mùa khô năm 2021 - 2022, lực lượng quy tập đã tìm kiếm và cất bốc được 20 hài cốt liệt sĩ, trong đó có 8 hài cốt liệt sĩ xác định được họ tên, quê quán và đã bàn giao cho thân nhân tại 6 tỉnh, thành phố tại Việt Nam.

“Công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ hi sinh tại Lào là nhiệm vụ cao cả. Trong suốt những ngày tháng rong ruổi rừng sâu núi thẳm, chúng tôi luôn nhận được sự giúp đỡ của Nhân dân nước bạn Lào. Dù cuộc sống còn nhiều khó khăn, nhưng bà con đón tiếp như những người thân đi xa trở về. Những bữa cơm đầm ấm chỉ có măng rừng chấm muối ớt; những buổi giao lưu văn nghệ họ say sưa hát những bài hát “Thắm tình hữu nghị Việt - Lào”, “Hà Nội - Viêng Chăn”; “Điện Biên -  Phoong Sa Ly... bằng tiếng Việt và tiếng Lào! Đó là những ngày tháng không thể nào quên!” - Đại tá Hán Văn Hùng trải lòng.