Viện Kỹ thuật Công trình đặc biệt: Góp phần bảo đảm sự bền vững của những công trình quân sự

Trong quá trình hơn 55 năm xây dựng và phát triển, các cán bộ, giáo viên Viện Kỹ thuật Công trình đặc biệt, Học viện Kỹ thuật Quân sự đã công bố nhiều công trình khoa học, công trình nghiên cứu có giá trị trên nhiều lĩnh vực khác nhau phục vụ bảo vệ Tổ quốc và xây dựng đất nước.

Ngoài những lĩnh vực nghiên cứu là thế mạnh của Viện Kỹ thuật Công trình đặc biệt như công trình quốc phòng, công trình biển đảo, công trình giao thông và công trình doanh trại… trong những năm gần đây, Viện Kỹ thuật Công trình đặc biệt đã thực hiện một số công trình nghiên cứu khoa học về lĩnh vực tác động của biến đổi khí hậu và các yếu tố môi trường đến hệ thống các công trình quân sự. Đây là một lĩnh vực nghiên cứu mới, đa ngành gắn với lĩnh vực xây dựng công trình quân sự, các cán bộ của Viện Kỹ thuật Công trình đặc biệt đã tập trung nghiên cứu và đạt được những kết quả ban đầu đáng ghi nhận.

Trong đó, một số công trình, nhiệm vụ, đề tài tiêu biểu đã công bố và được đánh giá cao trong lĩnh vực nghiên cứu này như: Nhiệm vụ cấp Bộ Quốc phòng nghiệm thu năm 2013: “Đánh giá ảnh hưởng và đề xuất các giải pháp giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu đến các tuyến đường giao thông quân sự”. Kết quả của nhiệm vụ đã làm rõ bức tranh chung tác động của biến đổi khí hậu đối với hệ thống đường giao thông quân sự tại các quân khu. Từ đó, các cơ quan chuyên môn có các giải pháp cũng như xây dựng các văn bản chính sách phù hợp cho việc đầu tư các tuyến đường giao thông quân sự trong tương lai.

Đề tài cấp Bộ Quốc phòng nghiệm thu năm 2019: “Nghiên cứu xây dựng cơ sở khoa học phục vụ thiết kế công trình quân sự thích ứng với điều kiện môi trường và biến đổi khí hậu trên địa bàn Quân khu 9” đã xây dựng các cơ sở khoa học và đề xuất quy hoạch các công trình giao thông quân sự trên địa bàn Quân khu 9. Đây là địa bàn chịu tác động mạnh mẽ của biến đổi khí hậu, cho nên việc đề xuất, bổ sung những tiêu chí cụ thể, sát với thực tế địa bàn sẽ giúp việc thiết kế, xây dựng các công trình giao thông quân sự ổn định, lâu dài.

Nhiệm vụ môi trường cấp Bộ Quốc phòng nghiệm thu năm 2021 về điều tra, khảo sát xây dựng cơ sở dữ liệu môi trường ven biển các đảo không tiếp cận được thuộc quần đảo Trường Sa trên cơ sở ứng dụng công nghệ viễn thám và GIS cũng là một kết quả đáng tự hào của Viện Kỹ thuật công trình đặc biệt. 

Cũng trong lĩnh vực nghiên cứu này, các cán bộ của Viện Kỹ thuật Công trình đặc biệt đã công bố nhiều bài báo khoa học trên các tạp chí uy tín của thế giới và Việt Nam. Nhiều cán bộ của Viện trực tiếp tham gia vào các hội đồng đánh giá tác động môi trường của Bộ Quốc phòng, Bộ Tổng Tham mưu, tham gia đóng góp xây dựng các văn bản về công tác môi trường và biến đổi khí hậu trong Quân đội nhân dân Việt Nam.

Trong những năm tới, với sự tác động mạnh mẽ của biến đổi khí hậu và các yếu tố môi trường thì các hoạt động và công trình quân sự bị ảnh hưởng nghiêm trọng, điều này làm cho việc thực hiện nhiệm vụ của quân đội gặp nhiều khó khăn. Mặt khác, do các yêu cầu tác chiến và sự bố trí vị trí đóng quân thì nhiều công trình như kho tàng, đường cơ động, cảng quân sự, doanh trại, đồn, trạm biên phòng đều chịu sự tác động mạnh của biến đổi khí hậu và các yếu tố môi trường.

Do yêu cầu về tác chiến và hoạt động quân sự của Quân đội nên hiện nay có nhiều công trình quân sự được bố trí ở vùng đồi núi, nơi thường có mái dốc địa hình tự nhiên cao và nhiều cấp độ độ dốc khác nhau, nền địa chất đa dạng và biến đổi khác nhau theo từng vùng hay khu vực cụ thể. Đặc biệt, nhiều công trình quân sự hiện hữu được bố trí ngay dưới chân dốc tự nhiên, chân dốc được san gạt, đào cắt tạo mặt bằng, thậm chí ngay trên lưng chừng hay đỉnh mái dốc.

Do vậy, dưới tác động của biến đổi khí hậu đã xảy ra nhiều vụ sạt lở đất đối với các công trình quân sự. Gần đây nhất có thể kể đến vụ sạt lở gây hậu quả nghiêm trọng tại Đoàn Kinh tế - Quốc phòng 337 (Quân khu 4); Đồn Biên phòng Cửa khẩu Quốc tế Cha Lo (Bộ đội Biên phòng tỉnh Quảng Bình) hay trên một số tuyến đường tuần tra biên giới tại các tỉnh Tây Bắc…, trong đó sạt lở tại Đoàn Kinh tế - Quốc phòng 337 còn không có sự tác động đến mái dốc (đào đắp, san gạt) mà là sạt lở tự nhiên.

Đối với các doanh trại, công trình quân sự và đường cơ động ven biển thì sự mất ổn định, phá hoại công trình do sạt lở bờ sông, bờ biển dưới tác động của các yếu tố môi trường và biến đổi khí hậu cũng diễn ra khá trầm trọng.

Tiếp tục phát huy những kết quả đạt được, trong năm 2021, Viện Kỹ thuật Công trình đặc biệt tiếp tục được Bộ Quốc phòng tin tưởng giao thực hiện nhiệm vụ điều tra, khảo sát thực trạng, xác định các giải pháp ứng phó, giảm thiểu tác động của các yếu tố môi trường gây sạt lở đất ảnh hưởng đến công trình quân sự ở các khu vực trọng điểm có nguy cơ cao.

Nhiều đoàn cán bộ của Viện trong thực hiện nhiệm vụ đã không quản ngại khó khăn tiến hành công tác khảo sát các vị trí công trình quân sự có nguy cơ sạt lở cao trên địa bàn các quân khu. Qua khảo sát cho thấy hiện nay mức độ tác động của biến đổi khí hậu đến việc sạt lở đất có mức độ ảnh hưởng khá nghiêm trọng đến hệ thống các công trình.

Kết quả của nhiệm vụ sẽ là bộ cơ sở dữ liệu về thực trạng và mức độ sạt lở, các bản đồ chuyên đề về sạt lở đất cho các quân khu trong toàn quân. Từ đó đưa ra các giải pháp phòng chống sạt lở, gia cố, sửa chữa các công trình quân sự do sạt lở phục vụ công tác huấn luyện và sẵn sàng chiến đấu một cách hiệu quả và tối ưu.

Hiện nay, Việt Nam là một trong 5 nước chịu tác động mạnh nhất của biến đổi khí hậu. Do đó, các hoạt động quân sự cũng như các công trình quân sự đều chịu tác động mạnh của biến đổi khí hậu. Điều này cho thấy còn nhiều vấn đề khoa học cần tiếp tục nghiên cứu trong lĩnh vực này để giảm thiểu tối đa thiệt hại, hư hỏng của công trình quân sự dưới tác động của biến đổi khí hậu.

Viện Kỹ thuật Công trình đặc biệt sẽ tiếp tục phát huy nội lực, sức mạnh và đầu tư trong nghiên cứu để có nhiều công trình nghiên cứu khoa học tham mưu cho Bộ Quốc phòng trong việc chỉ đạo, thực hiện việc xây dựng công trình quân sự hiện nay, góp phần xây dựng Quân đội và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.