Làm rõ các trường hợp thu hồi đất vì lợi ích quốc gia, công cộng

Phát biểu ý kiến về dự án Luật Đất đai (sửa đổi) tại hội trường, nhiều đại biểu Quốc hội bày tỏ quan tâm đến quy định thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng...

Điều 79 dự thảo Luật quy định về các trường hợp Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế- xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng đã liệt kê 31 trường hợp cụ thể.

Nêu vấn đề đang đặt ra từ thực tiễn đòi hỏi cần được giải quyết triệt để hơn thông qua việc sửa luật lần này, song đại biểu Quốc hội Trần Văn Tuấn, Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Giang tỏ ra băn khoăn vì liệt kê các trường hợp cụ thể như vậy có thể vẫn chưa bao quát hết.

Theo đại biểu, quy định như vậy vẫn chưa thể giải quyết triệt để một trong những bất cập lớn nhất đang đặt ra là khi Nhà nước thu hồi đất, người có đất được bồi thường theo bảng giá đất do Nhà nước ban hành, trong khi các doanh nghiệp và người có đất thỏa thuận chuyển nhượng quyền sử dụng đất để thực hiện dự án thì giá đất thường cao hơn. Đây chính là nguyên nhân dẫn đến tình trạng người dân luôn cảm thấy thiệt thòi, thiếu sự đồng thuận khi Nhà nước thu hồi lại đất.

Mặt khác, đối với doanh nghiệp khi triển khai dự án phải thỏa thuận chuyển nhượng quyền sử dụng đất cũng gặp không ít khó khăn. Nhiều trường hợp doanh nghiệp phải mất nhiều năm để thỏa thuận, có trường hợp phải "đi đêm" để thỏa thuận với giá cao hơn, thiếu công bằng với số còn lại, song doanh nghiệp vẫn rơi vào tình trạng "dở khóc, dở cười" khi đã thỏa thuận chuyển nhượng được trên 90% diện tích, thậm chí còn cao hơn mà vẫn không thể triển khai dự án dù chỉ còn số ít không đồng thuận, làm cho doanh nghiệp phải tăng chi phí, lãng phí nguồn lực, mất cơ hội đầu tư. Đây cũng là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng khiếu kiện đơn thư phức tạp về đất đai ở các địa phương hiện nay, chiếm đến khoảng 75%.

Vì vậy, đại biểu đề xuất với Quốc hội xem xét, chỉnh sửa, bổ sung Điều 79 và các điều khoản liên quan trong dự thảo luật theo hướng Nhà nước thu hồi đất đối với các trường hợp thực hiện dự án phát triển kinh tế - xã hội, nhất là thu hồi để chuyển đổi mục đích sử dụng thực hiện dự án.

Cùng với đề xuất trên, đại biểu cũng đề nghị cần cụ thể hóa nguyên tắc giá đất do Nhà nước bồi thường khi thu hồi đất phải sát với giá thị trường và cơ chế điều tiết địa tô chênh lệch để tạo sự công bằng, người có đất thu hồi không bị thiệt thòi.

“Nếu Luật Đất đai (sửa đổi) lần này theo hướng trên, tôi tin sẽ tháo gỡ được nhiều vướng mắc, bất cập đang đặt ra, tạo sự đồng thuận của nhân dân, khơi thông các nguồn lực cho tăng trưởng mạnh mẽ hơn”, đại biểu chia sẻ.

Đánh giá cao Báo cáo tiếp thu giải trình của Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) rất công phu, cầu thị trách nhiệm và tiếp thu nhiều ý kiến của ĐBQH, đại biểu Mai Thị Phương Hoa - Đoàn ĐBQH tỉnh Nam Định, Phó Chủ Nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội đề nghị làm rõ các trường hợp thu hồi đất là trường hợp gì và những cơ quan nào sẽ quyết định bởi Luật thì phải rõ ràng, khách quan, minh bạch, nhất là trường hợp liên quan đến quyền và lợi ích hợp pháp của công dân.

Đại biểu Mai Thị Phương Hoa cho rằng, trường hợp mà chưa làm rõ được, sau này nếu có phát sinh những trường hợp khác sẽ trình Quốc hội bổ sung sau theo thủ tục rút gọn.

Vì vậy, đại biểu đề nghị tiếp tục rà soát các khoản 1 đến khoản 31 Điều này.

Theo đại biểu Nguyễn Hải Dũng, Đoàn ĐBQH tỉnh Nam Định, khoản 32 Điều 79 quy định trường hợp thu hồi đất để thực hiện các dự án, công trình vì lợi ích quốc gia, công cộng không thuộc các trường hợp quy định từ khoản 1 đến khoản 31 của Điều này thì Quốc hội sửa đổi, bổ sung về các trường hợp thu hồi đất của Luật này theo trình tự, thủ tục rút gọn.

Đại biểu Nguyễn Hải Dũng cho rằng quy định như thảo Luật lần này đã đảm bảo phù hợp với Điều 54 của Hiến pháp, đó là Nhà nước thu hồi đất do tổ chức, cá nhân đang sử dụng trong trường hợp thật cần thiết và do luật định thì báo cáo với Quốc hội. 

Quy định này đã khắc phục tình trạng như trước đây chúng ta thường hay quy định trong các luật khác rất chung chung, không rõ ràng, có thể dẫn đến việc tùy nghi quy định, dễ dẫn đến việc lách luật.

Cũng theo đại biểu, việc quy định như trên sẽ hạn chế việc xung đột giữa người có đất bị thu hồi với Nhà nước, giảm bớt khiếu kiện khi bị Nhà nước thu hồi giao cho người khác sử dụng, trong khi người đang sử dụng đất có đủ điều kiện để thực hiện dự án.

Tuy nhiên, đại biểu cũng cho rằng quy định này có thể dẫn đến việc mua đi, bán lại những thửa đất có đủ điều kiện để thực hiện dự án để kiếm lời, khi người nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất không thực hiện dự án mà chỉ đầu cơ để bán lại. Vì vậy, đề nghị Ban soạn thảo tiếp tục xem xét quy định chặt chẽ, hạn chế việc mua đi, bán lại những thửa đất có đủ điều kiện để đầu tư dự án…