Di tích Nhà tù Hỏa Lò: Đưa lịch sử đến gần hơn với công chúng

Chúng tôi lần đầu tiên đến thăm Di tích Nhà tù Hỏa Lò cùng đoàn công tác của Hội Nhà báo tỉnh Điện Biên vào một ngày cuối tháng 7. Dù trời Hà Nội mưa lớn nhiều ngày chưa dứt nhưng dòng người đến thăm di tích vẫn rất đông, trong đó, phần lớn là các bạn trẻ và du khách quốc tế. Đón đoàn chúng tôi, Ban Quản lý Di tích Nhà tù Hỏa Lò nhiệt tình giới thiệu khái quát về di tích trước khi bắt đầu tham quan. Theo đó, Nhà tù Hỏa Lò là nơi thực dân Pháp đã từng giam cầm hàng vạn chiến sĩ yêu nước và cách mạng Việt Nam ở khắp các tỉnh thuộc xứ Bắc kỳ. Nhà tù Hỏa Lò không những là một minh chứng về sự hi sinh, tinh thần đấu tranh kiên cường trước kẻ thù của các chiến sĩ cách mạng Việt Nam, mà còn là bản án tố cáo chế độ nhà tù man rợ của thực dân Pháp. Ngày 18/6/1997, Nhà tù Hỏa Lò được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là di tích lịch sử quốc gia.

Trước lúc bắt đầu tham quan, chúng tôi cũng như nhiều đoàn du khách khác được phát một máy nghe đeo tai, kết nối với hệ thống của thuyết minh viên dẫn đoàn. Đây không phải là điều mới nhưng khá lạ lẫm với những du khách đến từ Tây Bắc như chúng tôi. Đồng hành cùng đoàn là thuyết minh viên Phan Thị Kim Oanh - cô gái Hà Nội có nụ cười tươi tắn và giọng nói truyền cảm. Tại các điểm dừng, thuyết minh viên đều đề nghị đoàn đứng thành hàng để vừa quan sát hiện vật vừa lắng nghe giới thiệu được chi tiết, cụ thể hơn. Lúc này chúng tôi mới thấy được hiệu quả của những máy nghe đeo tai, nhất là trong không gian chật chội, tối tăm của các gian nhà lao của thực dân Pháp năm xưa. Với thiết bị này, thuyết minh viên không phải nói quá to, ảnh hưởng đến việc tham quan của những du khách khác. Mà chúng tôi cũng có thể nghe rõ ràng rành mạch từng lời giới thiệu đầy xúc động trong suốt hành trình tham quan di tích. Quan sát kỹ hơn, du khách, nhất là khách quốc tế cũng có những chiếc máy nghe đeo tai. Hỏi ra mới biết, đó là các máy thuyết minh tự động bằng nhiều ngôn ngữ, dành cho những khách cá nhân có nhu cầu. Chỉ cần đeo chiếc máy đó, đi đến các điểm trong di tích có số thứ tự ghi trên hiện vật và bấm vào số tương ứng trên máy là có thể được nghe thuyết minh cụ thể.

Kết thúc quá trình tham quan đầy cảm xúc, đoàn chúng tôi cùng ngồi lại với Ban Quản lý di tích để được nghe về những cách làm mới lạ, hấp dẫn mà nhờ đó, đang tạo nên cơn sốt trong giới trẻ thời gian gần đây. Theo Ban Quản lý Di tích Nhà tù Hỏa Lò, để mang lại sự hấp dẫn cho du khách, đơn vị đã nâng cấp trải nghiệm tham quan tại hệ thống trưng bày thường xuyên. Cụ thể, đơn vị xây dựng những bài thuyết minh trưng bày phù hợp với từng lứa tuổi; nội dung lịch sử được truyền tải đến du khách qua lời dẫn chuyện của thuyết minh viên, kết hợp với âm thanh sống động, phù hợp. Để tạo điểm nhấn, đơn vị cũng tích cực tìm tòi, đổi mới hình thức thể hiện, tăng cường trải nghiệm thực tế không gian trưng bày chuyên đề, với nội dung, đề tài phong phú gắn liền với các sự kiện lịch sử hay các ngày lễ trọng đại của đất nước. Các hoạt động tương tác được ứng dụng nhiều hơn trong các trưng bày chuyên đề, hỗ trợ gia tăng trải nghiệm của khách tham quan, lan toả hình ảnh Di tích. Đội ngũ truyền thông của Di tích đã có nhiều sáng tạo trong hình thức thể hiện, như lồng ghép câu đố hóm hỉnh, lời bài hát, hình ảnh minh hoạ… với thông tin gắn liền với lịch sử tưởng chừng khô khan. Nhờ đó, Fanpage Facebook Di tích Nhà tù Hỏa Lò - Hoa Lo Prison Relic hiện đang nhận được 337 nghìn lượt thích, 400 nghìn người theo dõi. Từ năm 2019, Di tích Nhà tù Hỏa Lò triển khai hệ thống thuyết minh tự động để phục vụ du khách. Với thiết bị này, du khách có thể tự trải nghiệm 35 câu chuyện lịch sử qua chính lời kể của những người tù chính trị về cuộc sống khó khăn trong tù.

Điều đặc biệt cuốn hút khi đến với Di tích Nhà tù Hỏa Lò là các hoạt động trải nghiệm thực tế và biểu diễn các hoạt cảnh tái hiện lại sự kiện lịch sử liên quan đến nội dung trưng bày… Đều đặn vào các tối thứ 6 và thứ 7 hàng tuần, tại Di tích Nhà tù Hoả Lò tổ chức chương trình Đêm thiêng liêng. Từ kịch bản nội dung đến các trải nghiệm đều do Ban Quản lý Di tích Nhà tù Hỏa Lò sáng tạo và thực hiện, dưới sự chỉ đạo của Sở Văn hóa và Thể thao TP. Hà Nội. Đêm thiêng liêng là hành trình cảm xúc, trải nghiệm đa giác quan, được xây dựng theo chủ đề là Đêm thiêng liêng 2: Sống như những đóa hoa và Đêm thiêng liêng 3: Lửa thanh xuân. Cả hai chương trình đều có thời lượng 120 phút. Hành trình Đêm thiêng liêng được dẫn dắt bởi giọng kể truyền cảm của thuyết minh viên, kết hợp với âm thanh và hiệu ứng ánh sáng sinh động, những hoạt cảnh chân thực được diễn ra chính trong thực cảnh tại Di tích, cùng những trải nghiệm “có 1 không 2”, đem đến cho du khách những trải nghiệm khó quên. Đêm thiêng liêng giúp cho du khách cảm nhận chân thực những nỗi đau, hi sinh, mất mát của các tù chính trị Nhà tù Hỏa Lò, của cha anh đi trước, mỗi du khách đều cảm thấy những khó khăn, áp lực trong cuộc sống thường nhật thật nhỏ bé và trở nên nhẹ nhàng hơn.

Qua chia sẻ của lãnh đạo Ban Quản lý Di tích Nhà tù Hỏa Lò, chúng tôi rất bất ngờ khi biết Chương trình Đêm thiêng liêng hiện đang nhận được rất nhiều tình cảm yêu mến và lượt đăng kí tham gia trải nghiệm của du khách. Hiện nay các suất trải nghiệm Đêm thiêng liêng trong tháng 8 đều đã được đăng ký hết. Nếu muốn trải nghiệm du khách phải chờ đến đầu tháng 9 tới mới có thể đăng ký tham gia.

Bằng sự đổi mới trong trưng bày, giới thiệu cùng tận dụng tối đa hiệu quả của truyền thông trên mạng xã hội, Di tích Nhà tù Hỏa Lò thực sự trở thành một trong những địa chỉ cho những bài học lịch sử hấp dẫn và là điểm đến ấn tượng cho du khách trong và ngoài nước. Theo thống kê của Ban Quản lý Di tích Nhà tù Hỏa Lò, năm 2023, đơn vị đã đón tiếp hơn 600 nghìn lượt khách với doanh thu đạt hơn 14 tỷ đồng. Mỗi ngày Di tích đón trung bình gần 2.000 lượt khách trong nước và quốc tế.

Nhìn vào những kết quả đó, chúng tôi trộm nghĩ, với một trong ba trụ cột chính là du lịch lịch sử như Điện Biên thì những cách làm mới của Di tích Nhà tù Hỏa Lò là những kinh nghiệm đáng quý, nên học hỏi. Dẫu biết tỉnh nhà còn nhiều khó khăn nhưng có rất nhiều các điểm di tích, các câu chuyện lịch sử… hoàn toàn có thể xây dựng nên các chương trình tương tự như Đêm thiêng liêng tại Nhà tù Hỏa Lò. Cùng với đó là việc đẩy mạnh truyền thông trên các nền tảng số, nhất là tận dụng tối đa ưu thế của mạng xã hội facebook, zalo, tiktok… Nếu làm được như vậy các điểm di tích của Điện Biên sẽ thành công hơn nữa trong việc đưa lịch sử gần hơn với công chúng, đặc biệt là các bạn trẻ, góp phần thúc đẩy du lịch tỉnh nhà phát triển mạnh mẽ hơn nữa trong thời gian tới.