Vương cung Thánh đường Sở Kiện

Cái tên “Sở Kiện” bắt nguồn từ tên của hai ngôi làng là làng Sở (hay Ninh Phú) chuyên làm ruộng và làng Kiện (hay Kiện Khê) chuyên nghề buôn bán, nung vôi.

Công trình Vương cung Thánh đường Sở Kiện được khởi công xây dựng vào năm 1877 và hoàn thành năm 1882. Đây cũng là công trình duy nhất ở Việt Nam được xây dựng theo kiểu quần thể nhà thờ Duomo Di Milano của Ý, bao gồm nhà thờ trung tâm, tòa giám mục và chủng viện, với lối kiến trúc đặc trưng kiểu Gothic. Từ năm 1882 - 1936, Vương cung Thánh đường Sở Kiện đóng vai trò là Chính tòa giáo phận, sau này, tòa chuyển sang Nhà thờ Lớn Hà Nội.

Khối kiến trúc chính của nhà thờ có quy mô đồ sộ, với chiều dài 67,2m, rộng 31,2m, chiều cao đỉnh 23,2m. Bên trong được thiết kế kiểu mái vòm cao, với 4 hàng cột chia thành 5 gian dọc tạo thành không gian rộng lớn có thể chứa từ 4.000 - 5.000 người cùng lúc. Nền nhà được lót bằng gỗ lim. Hai bên tường là các ô cửa kính màu vẽ hoa trang trí hoặc mô phỏng các sự kiện trong "Kinh thánh". Chính giữa tiền đường là một cây thánh giá lớn, phía dưới là tượng Đức Mẹ có niên đại 140 năm.

Công trình có sự pha trộn hài hòa giữa văn hóa truyền thống của Việt Nam với phong cách cổ điển của châu Âu, được thể hiện qua các họa tiết chạm trổ tinh xảo trên vòm trần cùng 3 cổng vòm nhọn cao vút tại mặt tiền. Đặc biệt, khu vực cung thánh và bàn thờ được làm hoàn toàn bằng gỗ chạm trổ hoa văn và sơn son thếp vàng theo phong cách truyền thống của Việt Nam.

Phía ngoài nhà thờ, nằm liền khối với mặt tiền là hai tháp chuông cao 27m, bên trong treo 4 quả chuông mang các sắc âm đố - mi - son - đồ. Quả lớn nhất nặng 2.461kg được người dân gọi là chuông Bồng. Các quả còn lại có trọng lượng lần lượt là 1.281kg, 717kg và quả nhỏ nhất là 318kg. Hệ thống chuông được lắp đặt vào năm 1898. Trước kia, để kéo được cùng lúc 4 quả chuông phải cần tới 10 người. Ngày nay, hệ thống chuông này đã được lắp mô tơ chạy bằng điện để vận hành dễ dàng hơn.

Bên trong Vương cung Thánh đường Sở Kiện hiện còn lưu giữ một cây đại phong cầm cổ cùng hài cốt, vải thấm máu của nhiều vị Thánh tử đạo Việt Nam và các dụng cụ tra tấn mà các nhà cầm quyền khi xưa đã tra tấn họ.

Từ năm 1936, tòa giám mục và chủng viện được chuyển về Nhà thờ Lớn Hà Nội. Kể từ đó trở đi, Vương cung Thánh đường Sở Kiện trở thành nhà thờ giáo xứ. Năm 2008, Hội đồng Giám mục Việt Nam đã chỉ định nhà thờ Sở Kiện là Trung tâm hành hương toàn quốc các Thánh tử đạo Việt Nam.