Rối loạn học tập ở trẻ: Làm sao để nhận diện

Viện Sức khỏe tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai gần đây tiếp nhận khá nhiều trường hợp rối loạn học tập vào thăm khám, nhưng hầu như không được phát hiện sớm, nhiều trường hợp đến viện trong tình trạng muộn.

Phát hiện muộn dù trẻ nhiều năm rối loạn học tập

Mới đây, Viện Sức khỏe tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai tiếp nhận điều trị cho nam thiếu niên 14 tuổi với chẩn đoán rối loạn học tập và rối loạn cảm xúc, hành vi.

Theo bác sĩ Cao Thị Ánh Tuyết, Viện Sức khỏe tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai, từ năm 4 tuổi, nam sinh vẫn chỉ nói được các câu ngắn, khó khăn trong việc mô tả một bức tranh hoặc kể câu chuyện một cách liền mạch, không thuộc lời được những bài hát hoặc bài thơ đơn giản.

Quá trình học tiểu học, cậu bé tiếp thu được các kiến thức, có thể ghi nhớ các kiến thức được dạy và áp dụng các công thức toán học bình thường nhưng khó khăn trong học môn tiếng Việt. Cậu bé nói chuyện không rành mạch, thường không nghĩ ra từ, phải sử dụng ngôn ngữ cơ thể để mô tả lời nói.

Tình trạng này kéo dài lên đến trung học khi cậu bé cũng vẫn chưa thể viết đoạn văn liền mạch, học kém các môn học đòi hỏi sự khéo léo. Bên cạnh đó, gia đình cho biết cậu cũng ít giao tiếp, vận động chậm, kỹ năng xã hội kém.

Đặc biệt, 6 tháng nay khi bắt đầu lên lớp 9, nam sinh chuyển đến học ở trường mới và bị các bạn cùng lớp trêu chọc, lại càng khiến cậu bé khiến ít giao tiếp với mọi người xung quanh hơn.

Nam sinh xuất hiện biểu hiện buồn chán, mệt mỏi, kém tập trung, dễ nổi nóng, cáu gắt, cãi lại lời bố mẹ, cảm giác căng thẳng khi phải tập trung, học lực giảm sút nhiều… Lúc này cha mẹ mới đưa con tới Viện Sức khỏe tâm thần khám.

"Với chẩn đoán rối loạn cảm xúc và hành vi khởi phát tuổi thanh thiếu niên, rối loạn học tập, trẻ được điều trị nội trú bằng liệu pháp can thiệp tâm lý và dùng thuốc. Sau 10 ngày các triệu chứng căng thẳng, cáu gắt buồn chán thuyên giảm. Bệnh nhân được xuất viện và tư vấn tiếp tục điều trị can thiệp tâm lý, cần hỗ trợ của các nhà giáo dục", bác sĩ Tuyết cho biết.

Theo bác sĩ chuyên khoa II Nguyễn Hoàng Yến, Phòng Tâm thần Nhi, Viện Sức khỏe tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai cho hay, có tới 10-36% trẻ đi học bị rối loạn học tập. Rối loạn học tập là một trong những nguyên nhân quan trọng nhất dẫn đến thành tích học tập kém và thường gặp ở các bé trai. Nguyên nhân di truyền chiếm tỷ lệ cao trong rối loạn học tập ở trẻ. Tuy nhiên, số trẻ được phát hiện và đưa đến bệnh viện khám rất ít.

Cần phân biệt trẻ rối loạn học tập với trẻ mang hội chứng tự kỷ

Theo bác sĩ chuyên khoa II Nguyễn Hoàng Yến, Phòng Tâm thần Nhi, Viện Sức khỏe tâm thần cho biết, cần nhìn nhận với trẻ rối loạn học tập khác với trẻ mang hội chứng tự kỷ hay khuyết tật trí tuệ.

Rối loạn học tập là một trong những nguyên nhân quan trọng nhất dẫn đến thành tích học tập kém với thể hiện ở rối loạn đọc, viết hoặc tính toán.

"Dấu hiệu nghi ngờ có thể rối loạn học tập như, khi đi học mầm non trẻ sẽ có các dấu hiệu như nói muộn, khó nói, chậm học màu sắc và chữ cái. Tới độ tuổi tiểu học trẻ sẽ có những vấn đề kiến thức kém về chữ cái, kỹ năng ghép vần hoặc âm vị kém.

Ở độ tuổi trung học trẻ sẽ gặp các vấn đề khó khăn về ngôn ngữ diễn đạt; từ vựng về hình ảnh ít; diễn đạt kém… hoặc trẻ chậm tính toán, khó nắm bắt quy tắc Toán học, khả năng Toán học thấp dưới mức kỳ vọng với lứa tuổi…", bác sĩ Yến chia sẻ.

Tuỳ theo mức độ và rối loạn, bệnh nhân sẽ gặp những khó khăn về các kỹ năng và học tập. Trong những bệnh nhân bị khuyết tật học tập, 80% có khuyết tập về đọc. Những trẻ bị khuyết tật về viết thường bị chuột rút ngón tay khi viết, sai chính tả, lỗi ngữ pháp, ít hoặc không sử dụng dấu câu, viết đoạn văn thường ngắn và lộn xộn.

Bệnh nhân bị khuyết tật về tính toán thường duy trì phép tính toán cộng trừ đơn giản bằng ngón tay liên tục, đếm và tính toán không chính xác, không hiểu ý nghĩa của số...

Theo chuyên gia này, nếu các dấu hiệu trên duy trì hơn 6 tháng, dù đã được điều chỉnh, nhắc nhở, cha mẹ cần nghi ngờ khả năng trẻ bị rối loạn học tập. Cha mẹ nên đưa trẻ đến cơ sở chuyên khoa để được đánh giá sớm các chẩn đoán, được điều trị kịp thời, tránh ảnh hưởng đến chất lượng sống sau này của trẻ.

Thạc sĩ, bác sĩ Lê Công Thiện, Trưởng Phòng Tâm thần Nhi, Viện Sức khoẻ tâm thần nhấn mạnh, một trẻ em có thể có nhiều rối loạn tâm thần, có thể rối loạn tính toán và kỹ năng đọc viết. Tuy nhiên, rối loạn học tập (rối loạn kỹ năng đọc và viết) không phải là bệnh tự kỷ.

Trẻ có rối loạn học tập vẫn được chẩn đoán ít, bởi nhiều cha mẹ quan niệm rồi khi lớn trẻ sẽ hết…. Nhiều cha mẹ chưa hiểu và biết đến triệu chứng rối loạn học tập nên nhận biết về căn bệnh này còn rất ít. Tiến triển của rối loạn học tập có thể kéo dài, ngoài lứa tuổi trẻ em có thể kéo dài đến tuổi vị thành niên, có người đến tuổi trưởng thành. Nếu không được phát hiện và điều trị sớm bệnh sẽ nặng hơn và có thêm các rối loạn khác.

Do đó, các bác sĩ khuyến cáo, rối loạn học tập là rối loạn phát triển, có nhiều nguyên nhân, cả di truyền và môi trường, nên để điều trị, các bác sĩ ở Viện Sức khỏe Tâm thần sẽ can thiệp các kỹ năng học tập, kể cả các rối loạn tâm thần khác có liên quan như lo âu, trầm cảm. Quá trình điều trị cần hỗ trợ liên tục, kéo dài, phối hợp giữa bác sĩ tâm thần, điều trị viên, chuyên gia tâm lý, nhà ngôn ngữ, giáo dục…