Nguy cơ mất an toàn từ lạm dụng thuốc bảo vệ thực vật

Nhiều vi phạm

Theo thống kê của Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh, đến hết năm 2022 toàn tỉnh có 377 cơ sở buôn bán thuốc BVTV và phân bón được cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện buôn bán. Ðể kiểm soát tình trạng mua bán, sử dụng thuốc BVTV sai quy định, cơ quan chức năng đã tăng cường kiểm tra, giám sát thị trường thuốc BVTV trên địa bàn. Tuy nhiên, nhiều người dân vẫn chủ quan trước tác hại của thuốc BVTV với sức khỏe con người, nên vẫn lạm dụng trong sản xuất nông nghiệp. Thống kê của Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh cho thấy, riêng lượng thuốc BVTV được cung ứng, sử dụng trên cây trồng vụ đông xuân 2021 - 2022 và vụ mùa 2022 trên địa bàn tỉnh khoảng 120,4 tấn. Trong đó, thuốc trừ cỏ 69 tấn (chiếm 57,3% lượng thuốc BVTV); thuốc trừ sâu khoảng 15 tấn; thuốc trừ bệnh 15 tấn; thuốc trừ ốc 21 tấn và 0,4 tấn các loại thuốc khác.

Qua kiểm tra, cơ quan chức năng đã phát hiện nhiều cơ sở kinh doanh thuốc BVTV chưa chấp hành tốt các quy định, điều kiện về kinh doanh mặt hàng này. Từ năm 2020 đến nay, Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật đã tiến hành hàng chục cuộc thanh tra, kiểm tra và xử phạt cảnh cáo, phạt hành chính 31 cơ sở kinh doanh buôn bán thuốc BVTV vi phạm điều kiện, quy định của pháp luật. Các hành vi vi phạm chủ yếu như: Kinh doanh thuốc BVTV không có giấy chứng nhận đủ điều kiện buôn bán; không duy trì đầy đủ các điều kiện về buôn bán thuốc BVTV theo quy định tại Ðiều 63, Luật Bảo vệ và kiểm dịch thực vật trong quá trình hoạt động kinh doanh (kho thuốc BVTV không đúng quy định, bày bán tại hành lang đường dành cho người đi bộ, không có kệ kê hàng đảm bảo theo quy định); buôn bán thuốc BVTV chung với các loại hàng hóa khác như: Lương thực, thực phẩm, hàng giải khát; buôn bán thuốc BVTV hết hạn sử dụng…

Ðiều đáng nói, qua kiểm tra, cơ quan chức năng còn phát hiện cơ sở kinh doanh thuốc BVTV ngoài danh mục cho phép lưu hành tại Việt Nam. Vụ việc điển hình là trong năm 2022, tại huyện Tuần Giáo, qua kiểm tra đối với chủ cơ sở kinh doanh, buôn bán thuốc BVTV của T.H.D. có địa chỉ ở bản Sái Ngoài, xã Quài Cang, lực lượng chức năng đã phát hiện chủ cửa hàng buôn bán loại thuốc không có tên trong danh mục thuốc BVTV được phép sử dụng tại Việt Nam là Cỏ cháy 2768L do Công ty Cổ phần Vina Max Thụy Sĩ phân phối, hoạt chất Paraquat ion 200g/l; hướng dẫn sử dụng trừ cỏ dại trên đất không trồng trọt. Không có ngày sản xuất và số lô trên sản phẩm, hạn sử dụng 24 tháng. Sản phẩm dạng chai nhựa 150ml/chai với số lượng 86 chai, giá bán 20 nghìn đồng/chai. Tổng giá trị lô sản phẩm hơn 1,7 triệu đồng. Bên cạnh đó, lực lượng chức năng còn phát hiện cửa hàng kinh doanh thuốc BVTV đã hết hạn sử dụng với giá trị lô thuốc là gần 14,5 triệu đồng.

Không chỉ phát hiện vi phạm trong kinh doanh, buôn bán thuốc BVTV, qua kiểm tra, cơ quan chức năng còn phát hiện nhiều trường hợp người sử dụng (người dân) thuốc BVTV sai quy định. Như trường hợp của ông N.V.B. trú đội 7, xã Pom Lót (huyện Ðiện Biên) đã sử dụng thuốc BVTV không đúng với nội dung hướng dẫn, liều lượng ghi trên bao bì, nhãn mác. Hay trường hợp của gia đình bà C.T.L. bản Xôm, xã Thanh An (huyện Ðiện Biên) sử dụng thuốc BVTV không đúng quy định hướng dẫn...

Khó kiểm soát

Hiện nay, công tác quản lý Nhà nước về thuốc BVTV đang được triển khai trên các phương diện, như: Quản lý kinh doanh, buôn bán; quản lý sử dụng và quản lý thu gom bao bì thuốc BVTV. Song hiệu quả quản lý còn rất hạn chế. Mới đây, trong 2 ngày 24 - 25/8/2023, Trung tâm Y tế huyện Ðiện Biên đã tiếp nhận 20 trường hợp ở bản Co Pục, xã Thanh Nưa nhập viện trong tình trạng đau đầu, đau bụng kèm theo nôn và sốt. Nguyên nhân là do người dân uống phải nước nhiễm hoạt chất Diquat có trong thuốc diệt cỏ COCHAY 200- Chay 24h được nhân viên bảo vệ Nhà máy Thủy điện Nậm Khẩu Hu phun để diệt cỏ ở khu vực nguồn nước mà các hộ dân này lấy về sử dụng.

Trong vai người mua thuốc về phun kích thích tăng trưởng cho rau, chúng tôi được một chủ cửa hàng trên địa bàn xã Thanh Luông (huyện Ðiện Biên) giới thiệu hàng loạt các loại thuốc BVTV, phân bón dưỡng lá nhằm kích thích, tăng trưởng cho rau, như: Phân bón lá AC 30 - 10 - 10 dưỡng rau quả; thuốc điều hòa sinh trưởng GA3... Mặc dù các loại thuốc chủ cửa hàng giới thiệu cho chúng tôi đều nằm trong danh mục cho phép sử dụng tại Việt Nam, nhưng trong đó một số loại đã hết hạn và chưa được gia hạn sử dụng.

Mặc dù đã có các chế tài xử phạt đối với các hộ kinh doanh, buôn bán và sử dụng thuốc BVTV vi phạm quy định pháp luật, nhưng vì lợi nhuận nhiều hộ kinh doanh vẫn cố tình vi phạm. Như đối với các hộ kinh doanh thuốc BVTV, Nghị định 04/2020/NÐ-CP quy định phạt tiền từ 3 - 5 triệu đồng đối với hành vi: Buôn bán thuốc hết hạn sử dụng; buôn bán thuốc BVTV trong danh mục cấm sử dụng tại Việt Nam có khối lượng đến dưới 3kg; buôn bán thuốc không có giấy chứng nhận đủ điều kiện… Ðối với người dân sử dụng hóa chất, thuốc BVTV, thuốc thú y sai quy định và gây ô nhiễm môi trường sẽ bị phạt tiền từ 10 -  15 triệu đồng.

Theo bà Ðào Thị Khuyên, Trưởng phòng Kỹ thuật và Kiểm dịch thực vật (Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh), hàng năm đơn vị đã chú trọng công tác tuyên truyền, thanh tra, kiểm tra, nhắc nhở; xử phạt các trường hợp vi phạm bị phát hiện. Tuy nhiên, do lực lượng mỏng, địa bàn rộng nên việc thanh tra, kiểm tra còn hạn chế, chưa thể triển khai đến tất cả các cơ sở kinh doanh, nhất là việc sử dụng của người dân. Thực tế, xử phạt các cơ sở sản xuất, kinh doanh thuốc BVTV không khó, khi tiến hành kiểm tra nếu vi phạm sẽ tiến hành xử lý nhưng để xử phạt được người sử dụng thì rất khó. Trong khi công tác quản lý của chính quyền cấp xã về kinh doanh, sử dụng thuốc BVTV chưa chặt chẽ, chưa thành lập đoàn kiểm tra hoạt động kinh doanh thuốc BVTV, thậm chí chưa nắm hết số hộ kinh doanh thuốc BVTV trên địa bàn.