Tạo cơ chế để người bệnh trực tiếp mua thuốc, vật tư y tế

Trong phần trả lời chất vấn tại phiên chất vấn và trả lời chất vấn kỳ họp thứ sáu, Quốc hội khóa XV về nội dung liên quan đến cơ chế thanh toán cho người bệnh tham gia BHYT mua thuốc trực tiếp, Bộ trưởng Y tế Đào Hồng Lan cho biết, đã giao đơn vị chức năng khẩn trương xây dựng một thông tư về vấn đề này. Tinh thần chung của thông tư được xác định là quyền lợi của người tham gia BHYT sẽ được bảo đảm trong mọi trường hợp, đặt quyền lợi của người bệnh lên trên hết. Theo Vụ trưởng BHYT (Bộ Y tế) Trần Thị Trang, bộ phận xây dựng thông tư đang nỗ lực để hoàn thiện dự thảo, lấy ý kiến các bộ, ngành liên quan và nhân dân nhằm sớm ban hành, đưa vào thực hiện để giải quyết một trong những tình huống thực tiễn của công tác khám, chữa bệnh và quan trọng nhất là để bảo đảm quyền lợi chính đáng của người tham gia BHYT.

Việc cơ sở y tế phải bảo đảm đủ thuốc cho người bệnh là một trong những trách nhiệm của cơ sở khám bệnh, chữa bệnh, được quy định trong Luật BHYT và Luật Khám bệnh, chữa bệnh cũng như nhiều văn bản khác về khám, chữa bệnh. Tuy nhiên, có nhiều nguyên nhân, cả chủ quan và khách quan cho nên thời gian qua tại nhiều cơ sở khám, chữa bệnh xảy ra tình trạng thiếu thuốc, vật tư y tế. Quốc hội, Chính phủ có những giải pháp tháo gỡ khó khăn trong mua sắm, đấu thầu thuốc, vật tư y tế. Về phía Bộ Y tế cũng tham mưu, xây dựng, sửa đổi trình cấp có thẩm quyền ban hành nhiều văn bản liên quan đến mua sắm, đấu thầu trang thiết bị, thuốc, vật tư y tế; tăng cường cung ứng thuốc tại cơ sở khám, chữa bệnh, đôn đốc, nâng cao trách nhiệm của người đứng đầu cơ sở y tế... Tuy nhiên, vẫn còn tình trạng thiếu thuốc.

Bộ Y tế xác định, các cơ sở khám, chữa bệnh có trách nhiệm bảo đảm cung ứng thuốc và kê đơn cho người bệnh, bởi việc sử dụng thuốc tại đây vừa bảo đảm hiệu lực, hiệu quả, chất lượng của thuốc; vừa bảo đảm an toàn của người bệnh, xử lý kịp thời các vấn đề tai biến liên quan và trách nhiệm của cơ sở y tế. Do đó, về nguyên tắc, cần cố gắng tối đa thực hiện các quy định để người bệnh không bị thiếu thuốc chữa bệnh. Thế nhưng, vẫn có những khó khăn, nhất là trong thời điểm hiện nay, thậm chí là trong tương lai khi xảy ra những đại dịch, hoặc biến cố về thảm họa hoặc điều kiện nào đó mà việc cung ứng thuốc bị đứt gãy thì vẫn sẽ xảy ra tình trạng thiếu thuốc, cho nên khi xây dựng quy định, cần có cơ chế để người bệnh tự mua thuốc, vật tư y tế là hợp lý.

Hiện nay, theo quy định của Luật BHYT, tại khoản 2 Điều 31, có ba trường hợp người bệnh được thanh toán chi phí trực tiếp với cơ quan BHXH. Thứ nhất, đó là trường hợp người bệnh phải khám tại cơ sở y tế chưa ký hợp đồng bảo hiểm. Thứ hai, trong một số trường hợp nhất định khi người bệnh đi thanh toán mà có thiếu sót về mặt trình tự thủ tục thì vẫn được thanh toán lại với cơ quan BHXH (nhưng trường hợp này mức thanh toán vẫn rất thấp). Thứ ba, là những trường hợp đặc biệt khác. Như vậy, có thể vận dụng trường hợp này để có thể xây dựng dự thảo các quy định về thanh toán trong trường hợp bất khả kháng, hoặc vì các lý do khách quan...

Tuy nhiên, nếu có thể áp dụng Điều 31 Luật BHYT thì vẫn cần phải khu trú những trường hợp thật sự đặc biệt thì mới cho phép kê đơn, tự mua thuốc; đồng thời vẫn cần tăng cường các biện pháp để bảo đảm đủ thuốc tại các cơ sở khám, chữa bệnh.

Vụ trưởng BHYT Trần Thị Trang cũng cho rằng, cần làm rõ: Nếu cho phép các trường hợp đặc biệt được thanh toán trực tiếp thì mức giá thế nào, cơ chế, trình tự, thủ tục thanh toán ra sao… để bảo đảm quyền lợi cho người bệnh, đồng thời thuận tiện cho cơ quan BHXH. Bên cạnh đó, cần xác định rõ trách nhiệm, quyền của cơ sở y tế để bảo đảm họ vẫn cần tăng cường việc mua sắm, bảo đảm cơ số thuốc; chỉ nên chỉ định cho bệnh nhân mua thuốc ngoài trong trường hợp thật sự cần thiết, khách quan.

Trong dự thảo thông tư đang được xây dựng, ban soạn thảo tập trung quy định các trường hợp được thanh toán trực tiếp là những trường hợp trong điều kiện cơ sở y tế không cung ứng được thuốc vì lý do khách quan, bất khả kháng như: trong thời gian chờ kết quả đấu thầu mà thuốc hết, hoặc đấu thầu tập trung quốc gia, đấu thấu tập trung địa phương hết, hoặc thuốc hiếm không sẵn có do có nhiều loại không thể mua, không thể dự trù… Khi đáp ứng đủ điều kiện này, cơ sở khám bệnh, chữa bệnh mới được để cho người bệnh mua thuốc ở bên ngoài, còn về nguyên tắc thì cơ sở vẫn phải bảo đảm cung ứng thuốc.

Đây là vấn đề rất khó để quy định, tuy nhiên đã có cơ sở pháp lý (mặc dù phạm vi hẹp) nhưng ban soạn thảo đang nỗ lực cùng chuyên gia và các đơn vị liên quan bàn thảo tiếp tục nghiên cứu, bảo đảm đúng, đủ, chặt chẽ và khả thi, bảo đảm quyền lợi cho người bệnh. Bộ Y tế cũng lưu ý, thông tư nhằm khắc phục những điều kiện bất khả kháng, khách quan. Về nguyên tắc cần phòng ngừa lạm dụng các quy định này, cho nên đây không phải là điều khuyến khích, mà chỉ nên áp dụng trong trường hợp bất khả kháng. Vẫn cần có các biện pháp lâu dài, căn cơ về mặt tổ chức thực hiện mua sắm thuốc, vật tư y tế bảo đảm cung ứng theo đúng quy định của pháp luật, nâng cao trách nhiệm của cơ sở y tế, không phải sử dụng quy định này...