Nỗi lo ô nhiễm môi trường từ sản xuất nông nghiệp

Hàng năm lượng phân bón hóa học, thuốc bảo vệ thực vật được người dân sử dụng trong sản xuất nông nghiệp trên địa bàn tỉnh rất lớn. Theo thống kê của Chi cục Bảo vệ thực vật (Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh), riêng vụ lúa đông xuân 2021 - 2022 và vụ mùa năm 2022, toàn tỉnh sử dụng khoảng 120,4 tấn thuốc bảo vệ thực vật các loại như: thuốc trừ cỏ (16 tấn), thuốc trừ ốc (21 tấn), thuốc trừ sâu (15 tấn), thuốc trừ bệnh (15 tấn)...; lượng phân bón khoảng 55.060 tấn trên các loại cây trồng (phân NPK 24.000 tấn, phân đạm 4.700 tấn, phân lân 1.800 tấn, phân kali 1.500 tấn....).

Ngày càng có nhiều loại thuốc bảo vệ thực vật, kích thích tăng trưởng được sử dụng trên các loại cây trồng, trong đó không ít loại có độ độc hại cao, khả năng lưu giữ trong môi trường lâu. Các loại hóa chất độc hại sẽ làm cho đất, nước, không khí bị ô nhiễm, tác động tiêu cực đến sức khỏe người sử dụng. Hóa chất sử dụng ngày càng nhiều nhưng các biện pháp làm sạch môi trường lại ít được nông dân quan tâm, do vậy lượng hóa chất bảo vệ thực vật còn đọng lại trong đất là khá lớn.

Ngoài ra, ý thức giữ gìn vệ sinh môi trường của một số người dân trong sử dụng hóa chất cũng đang là một việc đáng bàn hiện nay. Mặc dù, đến nay toàn tỉnh có 626 bể chứa bao thuốc bảo vệ thực vật được bố trí tại 8/10 huyện, thị, thành phố, tuy nhiên vẫn còn tình trạng người dân sau khi sử dụng vứt bừa bãi vỏ thuốc bảo vệ thực vật ra môi trường. Số lượng thuốc hóa học cung ứng ra thị trường lớn, nhưng công tác thu gom vỏ thuốc bảo vệ thực vật còn hạn chế. Trong năm 2022, Sở Tài nguyên và Môi trường thu gom được hơn 5.166kg vỏ thuốc bảo vệ thực vật. Thực tế cho thấy, tình trạng bao bì, chai lọ thuốc hóa học sau khi sử dụng không được người dân thu gom xử lý, mà thường vứt bỏ bừa bãi ngoài đồng ruộng, trên nương. Điều này không những tác động đến môi trường sinh thái mà còn trực tiếp ảnh hưởng đến sức khỏe của chính người nông dân.

Trong lĩnh vực chăn nuôi, nguy cơ gây ô nhiễm môi trường cũng đang ở mức rất cao. Bên cạnh một số hộ nuôi có xây dựng hệ thống xử lý, còn phần lớn chất thải được thải trực tiếp ra môi trường. Chỉ tính riêng đối với chăn nuôi gia súc (trâu, bò, dê), chủ yếu chăn nuôi bán chăn thả chiếm 51,4%, chăn nuôi thả rông 38,8% và nuôi nhốt chuồng chỉ chiếm 9,8%; quy mô chăn nuôi chủ yếu là nông hộ (chiếm 99,6%), còn lại chăn nuôi quy mô trang trại vừa và nhỏ. Hàng năm ước tính có hơn 1 triệu tấn chất thải từ hoạt động chăn nuôi gia súc. Tuy nhiên, chỉ có khoảng 15,7% lượng chất thải được thu gom, xử lý bằng ủ phân, biogas để làm khí đốt, phục vụ hoạt động trồng trọt... Còn lại 84,3%, lượng chất thải từ chăn nuôi gia súc thả rông và bán chăn thả, xả thải trực tiếp ra môi trường tại các bãi chăn thả, đồi, rừng... gây ô nhiễm đất, nước, không khí và ảnh hưởng đến sức khỏe con người.

Với lượng lớn phế phẩm, hóa chất, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật thải ra khiến mức độ gây ô nhiễm môi trường có xu hướng gia tăng, đe dọa sức khỏe cộng đồng. Ngoài ra, các hoạt động từ sản xuất nông nghiệp, như: Nước thải từ chế biến nông sản (dong riềng, ngô, sắn...) thời gian qua trên địa bàn tỉnh gây ô nhiễm môi trường. Trong khi đó, công tác quản lý Nhà nước về bảo vệ môi trường trong hoạt động sản xuất ở một số nơi chưa được quan tâm đầy đủ, đúng mức. Các biện pháp xử phạt hành vi gây ô nhiễm môi trường còn hạn chế; việc tuyên truyền phổ biến các văn bản luật chưa kịp thời, sâu rộng và sự thực thi chưa được triệt để. Mặt khác, nhận thức của một bộ phận dân cư về tầm quan trọng của việc bảo vệ môi trường chưa cao.

Để giảm thiểu nguy cơ gây ô nhiễm môi trường trong sản xuất nông nghiệp, cần tăng cường công tác quản lý Nhà nước về bảo vệ môi trường, làm tốt công tác kiểm tra, xử lý các vi phạm pháp luật về môi trường. Đồng thời, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức và trách nhiệm của cộng đồng đối với công tác bảo vệ môi trường, đặc biệt là công tác thu gom, xử lý rác thải tại các địa phương, xử lý chất thải trong hoạt động sản xuất nông nghiệp. Bên cạnh đó, khuyến khích người dân tận dụng triệt để phế phụ phẩm nông nghiệp làm phân bón cho cây trồng. Xây dựng mô hình chăn nuôi an toàn sinh học, chăn nuôi trên nền đệm lót sinh học, sử dụng chế phẩm sinh học, công nghệ khí sinh học biogas... nhằm xử lý chất thải chăn nuôi.