Khám phá ẩm thực người Xạ Phang
ĐBP - Những món ăn đơn giản nhưng lại mang trong mình hương vị của núi rừng, vừa dân dã, độc đáo vừa gắn bó mật thiết với đời sống đã tạo nên nét văn hoá ẩm thực riêng có của người Xạ Phang nơi cao nguyên đá Tủa Chùa.
Đến thôn Tả Sìn Thàng (xã Tả Sìn Thàng), chúng tôi được khám phá nhiều món ăn đặc sắc như đậu ba góc nhồi thịt, canh đậu đỏ hầm chân giò, canh óc đậu, khâu nhục… Đây đều là những món ăn truyền thống đã gắn bó lâu đời với người Xạ Phang. Đặc sắc nhất phải nhắc đến là món đậu ba góc nhồi thịt, không chỉ ấn tượng khi nghe đến tên gọi mà khi xem trực tiếp cách chế biến các miếng đậu có hình tam giác khiến ai cũng cảm thấy thích thú.
Chị Hoàng Vu Siến (thôn Tả Sìn Thàng) cho biết: Nguyên liệu cần có là thịt nạc vai, kèm thêm ít thịt mỡ, đậu phụ non, hành tươi, hạt tiêu rừng, ớt, mì chính, bột canh, nước mắm, đường... Để chế biến món đậu ba góc nhồi thịt, đậu phụ sẽ được cắt mỏng khoảng 2cm, thành hình vuông rồi cho vào rán nhỏ lửa đến khi miếng đậu có màu vàng đậm. Sau đó vớt ra để nguội và cắt đôi thành hình tam giác. Thịt lợn để nhồi đậu được băm nhỏ, trộn hành và các loại gia vị sao cho vừa đủ, rồi trộn thêm khoảng 1 thìa rượu ngô loại ngon. Sau đó, nhồi nguyên liệu đã tẩm ướp vào miếng đậu phụ hình tam giác vào phía cạnh mới cắt ra, rồi sắp xếp đậu vừa nhồi vào nồi sao cho phần thịt nhồi hướng lên trên. Người nấu sẽ cho vào một chút nước xâm xấp và đun nhỏ lửa đến khi hương thơm tỏa ra.
Món đậu ba góc nhồi thịt khi hoàn thành sẽ có vị ngậy của đậu phụ non quyện với vị béo của thịt lợn, mùi thơm của các gia vị cộng hưởng bởi chút mùi thơm của rượu ngô đậm đà, hấp dẫn; cùng một chút cay tê của hạt tiêu rừng ngay đầu lưỡi.
Một món ăn khác cũng được chế biến công phu, cầu kỳ không kém đó là món khâu nhục. Cũng với nguyên liệu chính là từ thịt lợn, song khâu nhục được làm chủ yếu từ thịt ba chỉ. Khi chế biến món này, thịt lợn ba chỉ được cắt thành miếng vuông, rửa sạch và cho vào nồi luộc. Khi thịt đã chín, vớt thịt ra để nguội, sau đó dùng vật nhọn châm vào bì thật kỹ, lấy rượu hoặc giấm bôi lên lớp da bì đó cho thấm đều. Sau đó cho thịt vào chảo mỡ, rán lên sao cho vàng đều mới vớt ra.
Theo chị Hoàng Vu Siến, tiếp đây là công đoạn quan trọng khi chế biến món khâu nhục. Bởi miếng thịt khi vừa được vớt ra khỏi chảo phải được ngâm ngay vào nước lạnh, sau đó cho vào nồi luộc cho thịt săn lại, rồi vớt ra để nguội. Mỗi miếng cắt khoảng 2cm đến 3cm, sau đó tẩm các loại gia vị cho thật đều và vừa ăn. Cuối cùng, xếp các miếng thịt vào bát tô đặt phần bì xuống dưới đáy bát, phần thịt quay để lên phía trên để tiện cho việc rắc gia vị. Khi gia vị đã ngấm đều rồi đưa vào nồi hấp cách thuỷ một lần nữa cho tới khi thịt mềm nhũn thì có thể bỏ ra ăn. Món khâu nhục khi chín sẽ có màu vàng đều, hấp dẫn, mùi thơm rất đặc trưng.
Đối với món canh óc đậu thì cách chế biến khá đơn giản. Chỉ cần đậu tương sơ chế sạch rồi xay nhuyễn, đem nấu với cải mèo đã được muối chua từ trước. Trong lúc đun canh thì nêm nếm thêm gia vị. Do là món ăn đơn giản, dễ chế biến nên món canh óc đậu thường xuất hiện trong bữa cơm hàng ngày của người dân Xạ Phang.
Món ăn của người Xạ Phang tuy giản dị nhưng lại hết sức tinh tế. Vị thanh mát của canh óc đậu, ngậy bùi của canh đậu đỏ hầm chân giò, đậm đà lôi cuốn của khâu nhục hay thơm ngon, đẹp mắt của đậu ba góc nhồi thịt... những hương vị ẩm thực độc đáo trên vẫn đang được người Xạ Phang lưu giữ và ngày càng được phổ biến rộng rãi. Qua đó, không chỉ thu hút được đông đảo du khách đến tìm hiểu, thưởng thức mà còn góp phần vào sự đa dạng văn hóa ẩm thực các dân tộc tại tỉnh Điện Biên.