Khẩu xén sắn gần xuân

Bánh khẩu xén là một trong những loại bánh truyền thống của đồng bào dân tộc Thái trắng TX. Mường Lay. Khẩu xén được sử dụng trong các dịp lễ tết, hội hè, cũng như trong đời sống hàng ngày. Dù được gọi chung là khẩu xén nhưng từ nguyên liệu chế biến cũng hình thành những loại bánh khác nhau, từ mùi vị đến kiểu dáng, chất lượng. Trong đó có lẽ đặc biệt nhất là khẩu xén sắn mà chỉ ở bản Bắc, xã Lay Nưa mới có thể làm ra được.

Tương tự như khẩu xén gạo nếp, các công đoạn chế biến khẩu xén sắn đều là chuẩn bị nguyên liệu, bào sợi, đồ chín, xay nhuyễn và trộn thêm các thành phần gia vị khác. Điểm khác biệt duy nhất tạo nên sự đặc biệt của khẩu xén sắn là mùi thơm dịu, vị ngọt thanh của sắn mà chưa cần thêm, nếm bất kỳ gia vị nào. Chính điều này đã tạo nên sự đặc biệt của khẩu xén sắn bản Bắc mà không một nơi nào có.

Được biết sự khác biệt đó là nhờ thổ nhưỡng đặc biệt thích hợp trồng sắn ở khu bản Bắc, mùa trồng và thu hoạch thường từ tháng 9 đến tháng 3 năm sau. Để có thể làm khẩu xén người dân chỉ chọn lựa những củ to, sinh trưởng ở thung núi là nơi quy tụ, tập trung các chất dinh dưỡng nhiều nhất, những khu vực thấp hoặc quá cao thường không được lựa chọn để làm nguyên liệu chế tạo bánh. Chính điều này đã tạo nên chất lượng, sự đặc biệt trong mỗi sản phẩm của người dân.

Tùy thuộc vào khẩu vị cũng như mục đích hướng tới các lứa tuổi khác nhau, khẩu xén sắn chia thành nhiều loại, được nêm nếm thêm các gia vị. Những chiếc bánh vàng rụm, giòn tan béo ngậy vừa lạ miệng lại thơm ngon đã tạo nên sự độc đáo, hấp dẫn, là kết tinh của đời sống lao động sản xuất của người dân nơi đây. Tới bản Bắc những ngày đầu xuân, dạo một vòng quanh bản đều thoang thoảng hương thơm khẩu xén. Ngồi sưởi lửa nhâm nhi bánh mới rán ra lò là những trải nghiệm thú vị không thể bỏ qua mỗi khi nhắc tới ẩm thực xứ mường.