"CAND trong khúc tráng ca Điện Biên" - cách làm mới với phim tài liệu nghệ thuật

Bằng cách kể chuyện song hành giữa quá khứ và hiện tại, giữa hiện thực và hồi ức, thông qua những thước phim được thực hiện chau chuốt, bộ phim đã khái quát những đóng góp to lớn của lực lượng CAND trong chiến thắng lịch sử vĩ đại của dân tộc.

Thực cảnh giấc mơ khát vọng hòa bình, khép lại quá khứ, hướng tới tương lai do NSND Quốc Trị, NSƯT Đức Quang thể hiện.

1. Chiến thắng Điện Biên Phủ của dân tộc Việt Nam đã trở thành ngọn cờ tiên phong để các dân tộc bị áp bức đô hộ trên toàn thế giới noi theo, vùng lên giành độc lập.

Trong khối sức mạnh đại đoàn kết dân tộc làm nên chiến thắng ấy có sự đóng góp đặc biệt của lực lượng CAND. Ngay từ trước khi mở chiến dịch tấn công tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ, lực lượng Công an được giao nhiều nhiệm vụ quan trọng: bảo vệ tuyệt đối an toàn các cơ sở trọng yếu của Trung ương Đảng, Chính phủ, bảo vệ Chủ tịch Hồ Chí Minh, bộ chỉ huy chiến dịch, chủ động trấn áp các thế lực phản động, diệt tề, trừ gian; giữ vững thế trận an ninh từ hậu phương đến tiền tuyến, góp phần to lớn vào thắng lợi chung. "CAND trong khúc tráng ca Điện Biên" do Cục Công tác Đảng và công tác chính trị (Bộ Công an), Công an một số đơn vị, địa phương phối hợp Đài Truyền hình Kỹ thuật số VTC, Đài Tiếng nói Việt Nam tổ chức sản xuất.

Thông qua những thước phim tư liệu quý, những đoạn phỏng vấn với các nhân chứng lịch sử chưa từng được công bố, cùng thực cảnh sân khấu - yếu tố mới của truyền thông hiện đại, bộ phim tái hiện lại một cách chân thực nhất nhưng cũng đầy nghệ thuật những chiến công vang dội, thầm lặng của lực lượng CAND như phá các mạng lưới gián điệp nguy hiểm, khống chế các tổ biệt kích có điện đài, dọn dẹp “cỏ độc”, làm sạch các tuyến đường vận chuyển huyết mạch của ta lên chiến trường…

2. Phim tài liệu về lực lượng CAND không hiếm, nhưng đây là lần đầu tiên có một bộ phim tài liệu nghệ thuật khái quát nhất về những đóng góp của lực lượng CAND trong chiến thắng Điện Biên Phủ.

Chia sẻ về quá trình thực hiện bộ phim, đạo diễn Tạ Quốc Lâm và nữ biên kịch Nguyễn Thị Thanh Vĩnh cho biết đây là một đề tài không dễ tiếp cận, càng không dễ thể hiện để chạm tới trái tim khán giả. "Để làm mới một vấn đề chưa bao giờ cũ, vấn đề luôn động chạm tới trái tim mỗi người dân Việt đòi hỏi chúng tôi phải nỗ lực để có những góc nhìn không cũ", ông nhấn mạnh.

Dữ liệu về lịch sử CAND có quy mô khổng lồ, nhưng có giai đoạn lịch sử, dữ liệu hình ảnh về lực lượng CAND không nhiều. Đạo diễn Tạ Quốc Lâm cho biết, để thu thập những hình ảnh tư liệu về lực lượng CAND trong chiến dịch Điện Biên Phủ đòi hỏi nhiều công sức. Với sự chỉ đạo của lãnh đạo Bộ Công an, sự vào cuộc khẩn trương, hiệu quả của Công an các đơn vị, địa phương, cũng như sự hỗ trợ tối đa của các gia đình nghệ sĩ nhiếp ảnh, quay phim từng tham gia chiến dịch như NSƯT Nguyễn Lê Văn (con trai cố NSND Nguyễn Đăng Bảy); nhà văn Việt kiều Pháp Hiệu Constant, người đã gặp gỡ được nhiều cựu binh Pháp, tiếp xúc nhiều giáo sư sử học tại Paris... bài toán khó về tư liệu bước đầu được giải tỏa. Bằng cách kể chuyện song hành giữa quá khứ và hiện tại, giữa hiện thực và hồi ức, bằng những cảnh quay cầu kỳ, cẩn trọng của nhà quay phim Vũ Sướng, Văn Tùng, sự góp mặt của NSNA Dư Nguyễn, khán giả đã được trải nghiệm những cảm xúc tươi mới nhất về những sự kiện lịch sử.

Ngoài cảnh quay tại Pháp, đoàn làm phim cũng đã đi nhiều tỉnh, thành phố để phỏng vấn những nhân chứng, chiến sĩ Điện Biên như: Thiếu tướng Lê Văn Thụ, nguyên Giám đốc Công an TP Hải Phòng, người tham gia chiến dịch tấn công sân bay Cát Bi - trung tâm quân sự chi viện cho địch ở mặt trận Điện Biên; Đại tá Nguyễn Văn Chung, nguyên Phó giám đốc Công an tỉnh Hải Dương, từng cùng đồng đội bất chấp hiểm nguy, gian khổ đào từng mét hầm hào công sự... "Khi gặp họ, chúng tôi như được trở về với không khí hào hùng, bi tráng của Điện Biên thuở trước, như được nghe "bài ca giữ nước" của tiền nhân mà thế hệ sau không được phép lãng quên", đạo diễn Tạ Quốc Lâm xúc động kể lại.

"Đặc biệt, qua phỏng vấn Thượng tướng Bùi Văn Nam, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Thứ trưởng Bộ Công an, đã gieo vào lòng chúng tôi những tình cảm ấm áp, kính trọng hơn nữa những chiến công oanh liệt của các CBCS Công an nói chung, chiến sĩ trinh sát, tình báo nói riêng trước, trong và cả sau chiến dịch Điện Biên Phủ", đạo diễn Tạ Quốc Lâm cho biết thêm. Hay câu chuyện đầy cảm động của Thượng tá Nguyễn Thị Vân Anh, cán bộ Phòng Tuyên truyền, giáo dục, Cục Công tác Đảng và công tác chính trị (Bộ Công an) khi tham gia cùng đoàn làm phim đã chia sẻ: “Chiến thắng Điện Biên là niềm tự hào của tất cả nhân dân Việt Nam. Đứng trong hàng ngũ lực lượng CAND, khi được tham gia đoàn thực hiện bộ phim về đóng góp của CAND trong chiến dịch Điện Biên Phủ lịch sử không chỉ là nhiệm vụ mà đó là một niềm vinh dự to lớn và cũng là cơ hội để chúng tôi thể hiện sự tri ân với những thế hệ đi trước”.

Một cảnh trong phim.

3. Điểm mới của bộ phim chính là đan xen những thước phim tài liệu quý giá về lực lượng CAND với thực cảnh sân khấu về cuộc gặp giữa Đại tướng Võ Nguyên Giáp và Tướng Christian De Castries tại Điện Biên Phủ, vốn bắt nguồn từ một giấc mơ của nữ nhà văn Việt kiều Pháp Hiệu Constant. Theo đạo diễn Tạ Quốc Lâm, việc lựa chọn các diễn viên đóng vai Đại tướng Võ Nguyên Giáp và Tướng Christian De Castries rất công phu. Trong đó, NSND Quốc Trị vào vai vị danh tướng của QĐND Việt Nam; NSƯT Đức Quang vào vai Tướng De Castries. Cả hai nghệ sĩ đều là những gương mặt gạo cội, nhiều kinh nghiệm với hàng trăm đêm diễn trước đó về hai hình tượng đặc biệt này. 

"Khi đạo diễn mời tôi vào vai Đại tướng Võ Nguyên Giáp trong phim tài liệu "CAND trong khúc tráng ca Điện Biên", tôi rất ngạc nhiên, nhất là cảnh Đại tướng gặp Tướng De Castries ở ngay trong hầm De Castries , vì trong lịch sử không có chuyện đó. Sau khi đọc kịch bản, tôi được biết cuộc gặp này diễn ra trong giấc mơ của một nhà báo Việt kiều Pháp, thông qua lời thoại của hai nhân vật nhằm gửi đến người xem thông điệp hòa bình, đó là khát vọng của cả hai đất nước, hai dân tộc nên tôi đã nhận lời. Đối với tôi, được thể hiện vai Đại tướng Võ Nguyên Giáp trong bộ phim là một niềm vinh dự và tự hào”, NSND Quốc Trị chia sẻ.

NSƯT Đức Quang, người vào vai Tướng De Castries cũng tiết lộ: “Để thể hiện được vị tướng của nước Pháp, tôi đã phải học hỏi và tìm khá nhiều các tư liệu về De Castries từ phong thái, tâm lý hay cả cách thoại.... Là một nghệ sĩ, tôi có may mắn được thể hiện khá nhiều vai diễn CAND từ sân khấu đến các phim truyền hình. Đất nước vang khúc khải hoàn luôn có sự hy sinh thầm lặng của rất nhiều thế hệ cán bộ chiến sĩ CAND, vai diễn này như thêm một lần nữa được tri ân họ”.

4. Chúng tôi gặp Hiệu Constant - nữ nhà văn người Pháp gốc Việt danh tiếng, dịch giả của những tác phẩm trinh thám từng đoạt giải cao của Bộ Công an - Cộng hòa Pháp, khi chị vừa có chuyến đi Trường Sa lần thứ 2 trở về Hà Nội được ít ngày.

Dâng trào cảm xúc khi được cùng chồng là người Pháp xuất hiện trong thực cảnh giấc mơ từ Điện Biên Phủ tới Paris, Hiệu Constant chia sẻ: “Tôi nhận được lời mời tham gia bộ phim của đạo diễn trước khi đi công tác tại Nhật Bản. Bởi vậy, tôi đã phải đọc kịch bản trên máy bay và thấy đây là bộ phim có ý nghĩa. Sang đến Nhật, tôi liền viết thư đặt lịch hẹn với Đại tá quân đội Ivan Cadeaux và giáo sư sử học Pierre Journoud. Khi được chia sẻ về ý nghĩa của dự án phim, họ đã vui vẻ đồng ý. Tôi vui và tự hào khi đã có thể cố gắng hoàn thành phần việc của mình trong một thời gian gấp rút như vậy để góp phần đem đến sự thành công cho bộ phim”.

Trong những thước phim thực cảnh chúng ta thấy hình ảnh một nữ nhà văn luôn hướng về đất mẹ Việt Nam, với mong muốn được góp phần nối dài nhịp cầu văn hóa Việt- Pháp. Giấc mơ của nữ nhà văn Hiệu Constant đã và đang là hiện thực trên đất nước Việt Nam. Giấc mơ của chị cũng là giấc mơ của tất cả những con người yêu chuộng hòa bình, công lý trên toàn thế giới.

Vào những ngày tháng 5 này, họ đang hướng về Điện Biên, để thêm một lần nữa, hiểu hơn những nỗ lực phi thường của dân tộc Việt Nam trong xây dựng, bảo vệ Tổ quốc, trân trọng hòa bình và luôn hướng tới tương lai tươi sáng.