Vì sao án đã tuyên nhưng khó thu hồi tài sản tham nhũng?

Tăng nghĩa vụ giải trình của những nghi can tham nhũng

Tại Phiên họp, đại biểu Phạm Văn Hòa (Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Tháp) và nhiều đại biểu Quốc hội quan tâm về việc thực hiện thi hành án và thu hồi tài sản tham nhũng. Theo đó, các đại biểu chỉ ra rằng, trong thời gian qua việc thu hồi tài sản vẫn còn ít, chưa đạt kỳ vọng của Quốc hội và của cử tri, người dân.

Đại biểu Bùi Mạnh Khoa (Đoàn ĐBQH tỉnh Thanh Hóa) cho biết, việc thu hồi tài sản các vụ án về kinh tế, tham nhũng được Đảng, Nhà nước đặc biệt quan tâm, ghi nhận. Qua theo dõi, hiện nay một số vụ việc người phải thi hành án có nhiều tài sản và đã được kê biên để đảm bảo thi hành án, nhưng việc thu hồi tài sản vẫn chậm. Đại biểu đề nghị Chánh án Tòa án nhân dân tối cao (TANDTC) cho biết quan điểm, hướng xử lý của ngành về vấn đề này? Đồng thời, đại biểu cũng đề nghị Bộ trưởng Bộ Tư pháp cho biết quan điểm, hướng xử lý về vấn đề trên?.

Trả lời các vấn đề đại biểu quan tâm, Chánh án TANDTC Nguyễn Hòa Bình cho biết, trên thế giới cũng như của nước ta thì thu hồi tài sản tham nhũng không bao giờ triệt để cả. Thời gian vừa qua, các cơ quan thi hành tố tụng đã phối hợp với nhau rất tốt, cho nên tỷ lệ thu hồi tài sản tham nhũng của chúng ta theo tổng kết 10 năm của Ban Nội chính, của Ban Chỉ đạo Trung ương phòng, chống tham nhũng đã thu được 40% số tài sản đã tham nhũng, đây là một con số rất đáng ghi nhận, đáng biểu dương của các cơ quan thi hành tố tụng.

Chánh án TANDTC Nguyễn Hòa Bình. Ảnh: TH

Đề cập đến các giải pháp tăng tỷ lệ thu hồi tài sản tham nhũng, Chánh án TANDTC cho hay, theo quy định, chỉ thu hồi được những tài sản tham nhũng, nếu như quá trình tố tụng, các cơ quan tiến hành tố tụng, công an, viện kiểm sát, tòa án chứng minh được tài sản đấy có nguồn gốc từ tội phạm tham nhũng. Còn nếu như không chứng minh được tài sản tham nhũng này thì cũng rất khó. Cho nên, trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử thì các cơ quan tiến trình tố tụng phải nâng cao chất lượng điều tra, truy tố, xét xử và kịp thời phong tỏa những tài sản có dấu hiệu tham nhũng. Đấy là quy định của luật, nhưng đối với thế giới tội tham nhũng là tội đặc thù, cho nên bên cạnh nghĩa vụ chứng minh nguồn gốc tham nhũng của tài sản thì còn có một cơ chế khác là cơ chế tăng nghĩa vụ giải trình của những nghi can là tham nhũng.

“Lần trước trong sửa đổi Luật Phòng, chống tham nhũng thì Ủy ban Tư pháp Quốc hội cũng đã đặt ra, nhưng Quốc hội cũng đang thận trọng. Nếu chúng ta làm được điều này thì tỷ lệ thu hồi tài sản trong tương lai, tôi nghĩ sẽ rất cao”, Chánh án nói.

Nói đến bản án đã tuyên nhưng khó thu hồi được tài sản, ông Nguyễn Hòa Bình cho hay, có hai nguyên nhân. Một là tuyên án không rõ nên khó thi hành, tuy nhiên, tỷ lệ tuyên không rõ của các bản án đã được khắc phục rất nhiều.

Nguyên nhân thứ hai là những bản án tuyên rõ rồi, đúng rồi, nhưng không thi hành được. Chánh án Nguyễn Hòa Bình ví dụ vụ Trustbank (Ngân hàng Xây dựng), bà Hứa Thị Phấn làm mất của ngân hàng hơn 10.000 tỷ đồng. Tòa tuyên bà Phấn bồi thường số tiền đó, nhưng tuyên xong bà Phấn chết.

Ví dụ khác được Chánh án nêu là vụ án Ocean bank, liên quan đến ông Đinh La Thăng. Theo Chánh án Nguyễn Hòa Bình, vụ án này làm mất 800 tỷ đồng, trách nhiệm dân sự thì các bị cáo trong vụ án là phải chia đều theo thị phần, bồi thường 800 tỷ đồng. “Bây giờ ông Thăng đi tù rồi phải đền 600 tỷ đồng. Đây là bản án cũng khó thi hành nhưng không thể không thi hành được. Cách nào để làm cho bản án này thực thi trên thực tế. Tôi báo cáo với Quốc hội là chúng tôi cũng chưa nghĩ ra các giải pháp”, Chánh án chia sẻ. 

Xác định nguồn gốc tài sản tham nhũng “phức tạp”

Cũng tham gia “chia lửa” tại phiên chất vấn, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long cho biết, thu hồi tài sản trong các vụ án tham nhũng là một trong những trọng tâm, nhiệm vụ chính trị quan trọng đặt ra trong ngành tư pháp nói chung và hệ thống thi hành án dân sự nói riêng.

 Bộ trưởng thông tin: Trong thời gian qua, nhờ tổng hợp khá nhiều giải pháp thì kết quả khá tích cực. Ví dụ trong 5 tháng đầu năm 2023 (tính từ tháng 10/2022), đã thu được trên 17 nghìn tỷ đồng rồi và nếu xét về số lượng tuyệt đối thì tăng gần 12 nghìn tỷ so với cùng kỳ năm 2022, số liệu rất đáng khích lệ.

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long tham gia giải trình liên quan đến công tác thi hành án tham nhũng, kinh tế. Ảnh: TH

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được và cố gắng của toàn hệ thống, Bộ trưởng cho rằng khá nhiều vấn đề đặt ra như: số lượng tài sản trong hầu hết các vụ án lớn nằm rải rác ở các địa phương khác nhau trên phạm vi cả nước. Thứ hai là nguồn gốc, tính pháp lý của nhiều tài sản được kê biên, đưa ra xử lý phức tạp và mất nhiều thời gian để làm rõ. Thứ ba, có trường hợp cần phải xác minh tài sản đó là tài sản chung hay tài sản riêng, tài sản của người phạm tội và của người ngay tình đến mức nào và đặc biệt tài sản chung, ví dụ tài sản vợ chồng, tài sản của hộ gia đình... và của các chủ sở hữu khác nhau ở trong quá trình sản xuất, kinh doanh, đấy là những khó khăn.

Về giải pháp trong thời gian tới, Bộ trưởng Bộ Tư pháp cho biết Bộ, ngành tư pháp sẽ tiếp tục bám sát và thực hiện tốt hơn nữa Chỉ thị số 04 của Ban Bí thư về tăng cường thu hồi tài sản trong các vụ án về tham nhũng, kinh tế, bám sát các ý kiến kết luận của Ban chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, trong đó có cơ chế phối hợp với các cơ quan tiến hành tố tụng và các cơ quan điều phối ở bên Đảng, Ban Nội chính Trung ương, Bộ Công an, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, Tòa án nhân dân tối cao, ở cấp trung ương và ở cấp địa phương. Đặc biệt tập trung vào các vụ án lớn đang được dư luận xã hội quan tâm và sẽ thường xuyên báo cáo Chính phủ hoặc đề ra các giải pháp thuộc thẩm quyền của Bộ Tư pháp để thực hiện tốt hơn nữa công tác này.

“Chúng tôi cũng đề nghị các cơ quan dân cử, Quốc hội, đoàn đại biểu Quốc hội và các cơ quan thuộc chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn quy định theo pháp luật thì tăng cường quá trình giám sát để có nhiều “mắt” tập trung giám sát thì việc tẩu tán và giấu các tài sản trong vụ án tham nhũng kinh tế giảm đi”, Bộ trưởng kiến nghị.

Theo báo cáo của TANDTC, trong 5 năm qua (từ 2018-2022), các Tòa án đã thụ lý 12.723 vụ kinh tế, tham nhũng với 26.376 bị cáo; đã giải quyết, xét xử được 12.244 vụ với 25.144 bị cáo; trong đó, năm 2022, các Tòa án đã thụ lý 3.405 vụ với 7.653 bị cáo; đã giải quyết, xét xử được 2.926 vụ với 6.421 bị cáo.