Đại biểu đề nghị chống lãng phí thật hiệu quả để vững bước vào kỷ nguyên vươn mình

Còn tâm lý coi nhẹ việc chống lãng phí

Thảo luận về tình hình kinh tế - xã hội (KTXH) sáng 4/11, đại biểu Quốc hội Mai Thị Phương Hoa (Nam Định) nhất trí với báo cáo của Chính phủ về kết quả thực hiện KTXH năm 2024 và dự kiến năm 2025 với nhiều thành tựu nổi bật, đặc biệt là công tác chỉ đạo, điều hành của Thủ tướng, Phó Thủ tướng Chính phủ đã bám sát thực tiễn, điều hành quyết liệt, linh hoạt, có định hướng giải quyết rõ ràng, chỉ rõ trách nhiệm từng cơ quan, tổ chức, cá nhân đã giúp cho công tác này đạt hiệu quả.

ĐBQH Mai Thị Phương Hoa.

Cùng với đó, phát triển kết cấu hạ tầng có đột phá rõ rệt, tổng chiều dài đường bộ cao tốc của cả nước đến nay là hơn 2.000 km; rút ngắn thời gian hoàn thành Cảng hàng không quốc tế Long Thành, sắp trình Quốc hội chủ trương đầu tư dự án đường sắt cao tốc Bắc – Nam, hoàn thành đường dây 500kV mạch 3 trong thời gian ngắn kỷ lục. "Chuyển đổi số, trong đó có Đề án 06 đã giúp giảm các thủ tục hành chính, cung cấp dịch vụ công cho người dân, doanh nghiệp, hạn chế tiêu cực, nhũng nhiễu...", đại biểu nêu rõ.

Đề cập đến vấn đề chống lãng phí trong bộ máy công quyền, ĐBQH Mai Thị Phương Hoa nhận định, bài viết của đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm về chống lãng phí đã đánh giá đúng thực trạng, chỉ ra nguyên nhân và đưa ra nhiều giải pháp. "Đây là một thông điệp mạnh mẽ, sâu sắc, khuyến khích mọi người dân, đặc biệt là cán bộ trong bộ máy công quyền cần xem xét lại cách thức sử dụng và quản lý các nguồn lực trong xã hội". Bài viết đã đánh giá, "lãng phí còn diễn ra khá phổ biến dưới nhiều dạng thức khác nhau, đã và đang gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng cho phát triển".

Đại biểu cho rằng, tình trạng này có những nguyên nhân chủ yếu sau: Còn có một bộ phận cán bộ có tâm lý coi nhẹ việc chống lãng phí ngay trong hoạt động quản lý. "Lâu nay, họ chỉ coi lãng phí hành vi cần khắc phục nhưng chưa đến mức nghiêm trọng, chưa coi lãng phí là hành vi nguy hiểm cho xã hội". Có một số cán bộ còn quan niệm lãng phí chỉ là việc quản lý, sử dụng vốn, tài sản Nhà nước không hiệu quả, nhưng trên thực tế có lãng phí về cơ hội và thời gian.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải điều hành nội dung thảo luận.

"Một chuyên gia nước ngoài đã nhận định, "lãng phí cơ hội và thời gian là sự lãng phí tài sản vô hình lớn nhất của con người. Khi cơ hội và thời gian trôi qua sẽ không bao giờ quay trở lại". Như Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhận định: Thủ tục hành chính rườm rà làm lãng phí thời gian của người dân, doanh nghiệp; bệnh sợ trách nhiệm, đùn đẩy công việc sẽ lãng phí cơ hội phát triển của địa phương, đất nước", bà bày tỏ.

Chế tài xử lý chủ yếu cảnh báo, nhắc nhở, tính răn đe chưa cao

Cùng với đó, theo ĐBQH tỉnh Nam Định, lãng phí còn có nguyên do "bệnh thành tích", "tư duy nhiệm kỳ", "tư duy chủ quan" của một số cán bộ, muốn thực hiện những dự án ở địa phương, bộ, ngành mình và trong nhiệm kỳ mình làm lãnh đạo để chứng tỏ năng lực, sự năng động, tuy nhiên do cách làm nóng vội, sự tính toán chủ quan, sự không tuân thủ đầy đủ các quy trình, thủ tục nên một số dự án đã không đem lại hiệu quả như mong muốn. Vừa qua, một số dự án đã được Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí "điểm mặt, chỉ tên" là những dẫn chứng cụ thể nhất.

Đại biểu cho rằng, dù chế tài xử lý hành vi lãng phí đã ban hành, nhưng tính răn đe chưa cao. Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí đã quy định trách nhiệm cá nhân, trách nhiệm người đứng đầu, việc xử lý hành vi vi phạm trong việc để xảy ra tình trạng lãng phí. Tuy nhiên, các quy định này chủ yếu có tính chất cảnh báo, nhắc nhở.

ĐBQH tham dự phiên thảo luận.

Bộ Luật Hình sự có 2 điều đề cập đến các hành vi phạm tội dẫn đến hậu quả lãng phí. Cụ thể, Điều 179 quy định tội "Thiếu trách nhiệm gây thiệt hại đến tài sản của Nhà nước, cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp" và Điều 219 - Tội "Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí".

Trên thực tế, các điều luật này ít khi được sử dụng để xử lý hành vi lãng phí mà thường được xử lý bằng các tội danh khác như "Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng", "Vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng"... "Với cách xử lý này, mặc dù tội phạm vẫn bị trừng trị nhưng tính răn đe, giáo dục về chống lãng phí chưa cao. Nếu chúng ta chống lãng phí thành công như chống tham nhũng thời gian qua thì đất nước ta nhất định sẽ vững vàng bước vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình", ĐBQH Mai Thị Phương Hoa góp ý.

"Lùng nhùng" thủ tục khiến nguồn lực đất đai bị lãng phí

Quan tâm tới vấn đề sử dụng tiết kiệm nguồn lực đất đai để phát triển KTXH, ĐBQH Nguyễn Thành Nam (Phú Thọ) cho biết, hiện nay việc khai thác và sử dụng nguồn lực đất đai vẫn chưa theo kịp nhu cầu, tiềm năng và cơ hội của đời sống KTXH, đặt ra vấn đề lớn trong việc thực hành tiết kiệm, chống lãng phí. Trong đó có sự chuyển biến chậm ở một số ngành, lĩnh vực trong việc sắp xếp, đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động của các công ty nông, lâm nghiệp; sắp xếp lại, xử lý cơ sở nhà, đất là tài sản công của các cơ quan Trung ương đóng trên địa bàn các địa phương.

ĐBQH Nguyễn Thành Nam.

Theo đại biểu, lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Quốc hội đã có những chỉ đạo, yêu cầu cụ thể về trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân, nhất là trách nhiệm giải trình của những người đứng đầu đối với diện tích đất bỏ hoang, sử dụng sai mục đích, đất nông, lâm nghiệp được thu hồi nhưng chưa có phương án sử dụng; đặt đấu tranh phòng, chống lãng phí tương đương với phòng, chống tham nhũng, tiêu cực...

Song, có thực tế đáng buồn là, có địa phương rất tích cực, chủ động đề xuất triển khai các dự án để phát triển KTXH theo các kế hoạch, quy hoạch đã được phê duyệt với các quỹ đất này nhưng lại gặp rất nhiều rào cản, trở lực, dẫn đến chưa thể khai thác tối ưu nguồn lực đất đai, để "đất khóc, người than" với nhiều nguyên nhân, trong đó có sự "lùng nhùng" vướng mắc trong việc phân định phạm vi, trình tự giữa việc sắp xếp, xử lý tài sản công với việc thu hồi đất.

ĐBQH tỉnh Phú Thọ đề nghị các bộ, ngành tiếp tục xem xét, giải quyết tạo điều kiện nhanh nhất cho các địa phương được thuận lợi khai thác các quỹ đất trong phạm vi chỉ tiêu đã được phân bổ; sớm chuyển giao các cơ sở nhà, đất do bộ, ngành đang quản lý nhưng không có nhu cầu sử dụng về địa phương để phát triển KTXH, nhất là những vị trí đã đế hoang hoá hàng chục năm...

Về đẩy mạnh cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính, quy định kinh doanh, đại biểu Nguyễn Thành Nam đề nghị Quốc hội, Chính phủ cần tăng cường giám sát, kiểm tra chuyên đề về giải quyết thủ tục hành chính để tạo sự lan truyền mạnh mẽ về đổi mới, cải cách từ Trung ương đến địa phương; thực hiện đúng, đủ, nghiêm túc các quy định, nguyên tắc và thực hiện thủ tục hành chính. "Thực hiện đúng tinh thần chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm: "Đẩy mạnh phân cấp, phân quyền với phương châm "địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm". Cải cách triệt để thủ tục hành chính, giảm chi phí tuân thủ, tạo thuận lợi cao nhất cho người dân và doanh nghiệp" - ông nhấn mạnh.