Tổng thống Brazil thăm châu Âu: Khơi lại mối quan hệ nồng ấm

Trong nỗ lực nhằm tái khẳng định vị thế của Brazil tại khu vực và quốc tế sau 4 năm rơi vào tình trạng gần như bị cô lập về ngoại giao dưới thời người tiền nhiệm Jair Bolsonaro, Tổng thống Luiz Inacio Lula da Silva vừa kết thúc chuyến công du quan trọng tới châu Âu.

Tổng thống Brazil Luiz Inacio Lula da Silva (bên phải) và Tổng thống Pháp Emmanuel Macron tại thủ đô Paris.

Đây là lần thứ 2 người đứng đầu Brazil thăm Cựu lục địa trong vòng 2 tháng. Điều này cho thấy mong muốn của Brasilia là nhanh chóng khơi lại mối quan hệ nồng ấm với Liên minh châu Âu (EU).

Trong chuyến công du lần này, Tổng thống Luiz Inacio Lula da Silva đã tới Vatican, Italia và Pháp, với trọng tâm là thúc đẩy tiến trình đàm phán thỏa thuận thương mại tự do (FTA) giữa Liên minh châu Âu (EU) và Khối thị trường chung Nam Mỹ (MERCOSUR), gồm: Brazil, Argentina, Paraguay, Uruguay. EU và MERCOSUR đã đạt được một thỏa thuận khung về FTA hồi năm 2019 sau hai thập niên đàm phán khó khăn. Song hiệp định đã bị đình trệ do những lo ngại của châu Âu về rất nhiều vấn đề.

Trên thực tế, nội dung đàm phán xoay quanh 3 trụ cột chính của phát triển bền vững là kinh tế, xã hội và môi trường. Vậy mà, dưới thời Tổng thống J.Bolsonaro cầm quyền, diện tích rừng Amazon - vốn được coi là "lá phổi" của thế giới - đã bị xâm phạm và phá hủy nặng nề. Trong giai đoạn quan hệ Pháp và Brazil xuống dốc, từ năm 2019 đến 2022, Điện Elysee từng lên tiếng chỉ trích Chính phủ Brazil không có những biện pháp kịp thời nhằm ngăn chặn tình trạng tàn phá rừng nghiêm trọng ở Amazon.

Ngoài ra, một số quốc gia châu Âu có ngành Nông nghiệp mạnh, đặc biệt là Pháp, không muốn mở cửa thị trường cho các sản phẩm nông nghiệp cạnh tranh từ MERCOSUR. Ngay trước chuyến thăm của ông Lula da Silva, các liên đoàn và hiệp hội nông nghiệp của Pháp đã gây áp lực với Quốc hội, yêu cầu Tổng thống Emmanuel Macron từ chối dứt khoát hiệp định thương mại với khối MERCOSUR. Ở chiều ngược lại, Tổng thống Brazil Lula da Silva đã bày tỏ “quan ngại” về những đề xuất bổ sung hồi tháng 3 năm nay của EU, theo đó EU có thể đề nghị mở rộng nghĩa vụ của Brazil và thiết lập các biện pháp trừng phạt trong trường hợp quốc gia này không tuân thủ quy định.

Ngoài ra, Brazil cũng muốn xem xét lại một số điều kiện về mở cửa thị trường. Theo quan điểm của các hiệp hội công nghiệp Brazil, việc các sản phẩm của châu Âu tràn vào nước này sẽ là mối đe dọa đối với nền kinh tế, đặc biệt là trong lĩnh vực việc làm. Một số thành viên khác của MERCOSUR lo ngại, chủ nghĩa bảo hộ trong một số lĩnh vực kinh tế của châu Âu đang gây ra khó khăn đối với tiến trình phê chuẩn FTA giữa 2 bên.

Bởi vậy, mục đích chuyến thăm châu Âu lần này của Tổng thống Brazil Lula da Silva không chỉ nhằm thúc đẩy quan hệ mà còn đóng vai trò kết nối, giải quyết những bế tắc trong đàm phán FTA giữa EU và MERCOSUR. Trong thời kỳ đảm nhiệm vị trí tổng thống trước đây (2003-2011), ông Lula da Silva từng có quan hệ tốt đẹp với các nước châu Âu. Do đó, kết quả chuyến thăm lần này cũng phát đi những tín hiệu tích cực. Đáng chú ý, cuộc gặp giữa Tổng thống cánh tả của Brazil và nữ Thủ tướng cánh hữu của Italia Giorgia Meloni giúp ông Lula da Silva xua tan những nghi ngờ cả ở trong nước và quốc tế về việc nhà lãnh đạo này xây dựng đường lối đối ngoại dựa trên ý thức hệ, đồng thời khẳng định những chính sách của ông được hoạch định dựa trên lợi ích chung.

Bên cạnh đó, thông qua việc tham dự Hội nghị Thượng đỉnh về Hiệp ước tài chính toàn cầu mới do Pháp chủ trì, Tổng thống Brazil cũng mong muốn đẩy mạnh hơn nữa hợp tác quốc tế và khẳng định vai trò trong việc giải quyết các vấn đề có tầm quan trọng toàn cầu, bao gồm bảo vệ môi trường và tăng cường cuộc chiến chống bất bình đẳng.

Đánh giá về kết quả chuyến thăm, nhiều nhà bình luận cho rằng, dù hai bên vẫn còn một số rào cản cần phải vượt qua, song đây là bước khởi đầu mới cho quan hệ giữa Brazil và các thành viên EU, cũng như là cơ hội để hai bên tháo gỡ các “nút thắt” liên quan đến FTA giữa MERCOSUR và EU.

Hiện tại, EU đang tập trung quan tâm về chính trị và kinh tế ở Mỹ Latinh để bảo đảm quyền tiếp cận ưu tiên đối với các nguồn tài nguyên của khu vực này - đặc biệt là nguyên liệu thô. EU cũng xác định các nước Mỹ Latinh là những đối tác thân cận, tiềm năng. Vì vậy, việc hợp tác với Brazil, một quốc gia có tầm ảnh hưởng lớn ở Nam Mỹ sẽ giúp cả 2 bên gia tăng được những lợi ích song phương.