Bài toán cân bằng chính sách nông nghiệp và khí hậu

Ảnh minh họa. Nguồn: Reuters

Trong bối cảnh cuộc bầu cử Nghị viện châu Âu, dự kiến diễn ra vào tháng 6 tới, đang đến gần, EU đối mặt thách thức lớn với làn sóng biểu tình khiến nhiều thủ đô và tuyến đường huyết mạch bị phong tỏa.

Nông dân tại nhiều nước, như Đức, Pháp, Bỉ, Hy Lạp, Italia, Tây Ban Nha, Hà Lan đã đồng loạt xuống đường tuần hành trên diện rộng, gây ảnh hưởng cuộc sống hằng ngày của người dân và khiến các doanh nghiệp thiệt hại do hoạt động vận tải bị đình trệ.

Nông dân các nước EU cho rằng họ đang chịu áp lực từ nhiều phía, bao gồm chi phí nhiên liệu cao, quy định ngày càng khắt khe về bảo vệ môi trường, sự cạnh tranh không công bằng.

Giới chuyên gia nhận định, tình trạng căng thẳng nêu trên xuất phát từ nhiều lý do. Theo giảng viên kinh tế tại Đại học Lancaster (Anh) Renaud Foucart, các quy định về môi trường của EU là một trong những nguyên nhân. Chiến lược Farm to Fork (Từ trang trại đến bàn ăn), trọng tâm của Thỏa thuận Xanh châu Âu, đưa ra các mục tiêu liên quan lĩnh vực nông nghiệp EU cần đạt được vào năm 2030 như giảm một nửa lượng thuốc trừ sâu hóa học và 20% lượng phân bón, chuyển đổi ít nhất 25% diện tích đất nông nghiệp sang canh tác hữu cơ.

Thỏa thuận Xanh châu Âu được xem là một trong những chìa khóa quan trọng giúp EU hiện thực hóa mục tiêu khí hậu tham vọng là trung hòa các-bon vào năm 2050, hướng đến tương lai phát triển xanh và bền vững. Tuy nhiên, nhiều nông dân cho rằng họ phải tuân thủ nhiều hạn chế trong sản xuất, khiến sản phẩm nông nghiệp của EU trở nên kém cạnh tranh.

Ngoài ra, nông dân EU cũng có những lo ngại liên quan các biện pháp giảm thiểu khí thải của riêng từng nước. Tại Đức, nông dân không nhất trí với kế hoạch của chính phủ cắt giảm trợ cấp dầu diesel sử dụng trong nông nghiệp. Nông dân Hà Lan biểu tình phản đối kế hoạch hạn chế chăn nuôi gia súc để giảm khí thải.

Trong khi đó, nông dân Ba Lan cho rằng việc mở cửa cho nông sản Ukraine tràn vào thị trường EU đã khiến giá hàng hóa trong nước giảm và gây ra gánh nặng lớn đối với nền nông nghiệp khu vực… Ngành nông nghiệp EU cũng bị nhiều khó khăn khác bủa vây. Tình trạng biến đổi khí hậu kéo theo các hiện tượng thời tiết cực đoan, ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động sản xuất. Giới phân tích cho rằng, những khó khăn này đã thổi bùng lên căng thẳng thời gian qua tại EU liên quan lĩnh vực nông nghiệp.

Để tháo gỡ những vướng mắc nêu trên, EU và nhiều nước thành viên đã đưa ra các giải pháp quyết liệt. Ủy ban châu Âu (EC) tạm gác lại đề xuất về hạn chế sử dụng thuốc trừ sâu hóa học, một động thái thể hiện sự nhượng bộ của EU để xoa dịu làn sóng biểu tình của nông dân trên khắp lục địa. EC khẳng định sẽ thảo luận với các bộ trưởng Nông nghiệp EU vào ngày 26/2 tới, nhằm tháo gỡ những vướng mắc của nông dân.

Ở cấp độ quốc gia, Pháp tuyên bố ngay lập tức cấm nhập khẩu rau và hoa quả từ các nước ngoài EU nếu những mặt hàng này sử dụng thuốc trừ sâu Thiacloprid, công bố gói hỗ trợ 162 triệu USD giúp các chủ trang trại nuôi gia súc, cùng nhiều biện pháp giảm áp lực tài chính và hành chính cho nông dân. Chính phủ Đức cũng rút lại một phần kế hoạch cắt giảm trợ cấp dầu diesel, giữ nguyên việc miễn thuế ô-tô đối với xe nông nghiệp. Hy Lạp tuyên bố gia hạn thời gian giảm thuế đặc biệt đối với dầu diesel thêm một năm.

Tuy nhiên, giới phân tích lo ngại, cuộc biểu tình của nông dân EU sẽ tiếp tục kéo dài, làm gián đoạn cơ cấu nông nghiệp khu vực, đồng thời khiến ngành vận tải bị ảnh hưởng. Đáng lo ngại, các cuộc biểu tình có nguy cơ không chỉ làm suy giảm nền kinh tế của mỗi nước, mà còn là “cơn gió ngược” làm chao đảo con tàu kinh tế khu vực, đồng thời là thách thức lớn đối với chính sách khí hậu của EU.

Ủy viên phụ trách chính sách khí hậu của EU Wopke Hoekstra từng kêu gọi Liên minh Cờ xanh cân bằng giữa một bên là tham vọng về khí hậu với một bên là việc duy trì tính cạnh tranh của các doanh nghiệp. Đây cũng là nội dung chính trong bức thư chung, được 11 nước thành viên EU, trong đó có Pháp, Đức, Tây Ban Nha, gửi tới EC. Theo đó, các nước hối thúc EC đặt ra mục tiêu khí hậu tham vọng, song bảo đảm sự chuyển đổi công bằng.