Châu Âu sẽ nhập khẩu khí đốt từ đâu?

Trước khi đường ống Nord Stream gặp sự cố rò rỉ, Nga khẳng định các lệnh trừng phạt của phương Tây là nguyên nhân gây gián đoạn nguồn cung qua đường ống Nord Stream 1, khi việc bảo trì và sửa chữa các thiết bị thiết yếu không thể tiến hành. Các chính trị gia trên khắp châu Âu đã cáo buộc Nga tống tiền và vũ khí hóa nguồn cung khí đốt tự nhiên.

Hệ thống đường ống Nord Stream 1 ở Lubmin, Đức ngày 30/8.

Giờ đây, các bên tiếp tục cáo buộc lẫn nhau về nguyên nhân gây ra sự cố rò rỉ 2 đường ống Nord Stream vận chuyển khí đốt từ Nga đến châu Âu qua Biển Baltic. Song dù sự thật là gì đi chăng nữa, phần lớn các quốc gia châu Âu sẽ phải đối mặt với mùa đông 2022 và có thể các mùa đông tiếp theo nữa, rất lạnh giá vì không có bất kỳ đường ống khí đốt nào từ Nga.

Liên minh châu Âu (EU) đã quyết định sẽ ngừng phụ thuộc vào khí đốt của Nga sớm nhất có thể và tiến trình này có thể được đẩy nhanh bởi thực trạng hiện nay. Hai mùa đông tiếp theo sẽ rất thách thức đối với tất cả những người tiêu dùng khí đốt tại châu Âu - gồm các hộ gia đình, doanh nghiệp và ngành công nghiệp. Nhưng các động thái mà EU áp dụng có thể thay đổi cơ bản vị thế của lục địa này trên thị trường khí đốt toàn cầu.

Châu Âu từng đóng vai trò cân bằng - là châu lục nhập khẩu khí tự nhiên hóa lỏng (LNG), thường là vào những tháng mùa hè, khi nhu cầu ở châu Á thấp. Do đó, LNG chỉ xếp vị trí thứ hai trong an ninh khí đốt của châu Âu so với khí đốt của Nga vốn đi qua đường ống nhanh, tiện lợi và rẻ hơn. Nếu trước năm 2027, châu Âu không còn nhập khẩu khí đốt của Nga dưới bất kỳ hình thức nào, họ sẽ phải cạnh tranh với châu Á với tư cách là một trung tâm có nhu cầu cao về khí đốt. Hiện vẫn chưa rõ mất bao lâu để thị trường LNG tăng nguồn cung nhằm đáp ứng nhu cầu mới của châu Âu, nhưng kết quả là thị trường toàn cầu sẽ được cân bằng lại.

Nga cung cấp khoảng 40% tổng lượng khí đốt tiêu thụ cho EU vào năm 2021. Trong đó, Đức đặc biệt phụ thuộc vào nguồn cung khí đốt giá rẻ này. Khí đốt chỉ tạo ra khoảng 15% điện năng của Đức, nhưng nhiều người vẫn phụ thuộc vào nó để sưởi ấm. Hơn nữa, khí đốt cũng rất quan trọng đối với các ngành công nghiệp nặng như hóa dầu sử dụng nhiều năng lượng của nền kinh tế hàng đầu châu lục.

Trước bối cảnh đó, châu Âu đang thực hiện các biện pháp quyết liệt để đảm bảo nguồn cung thay thế, cũng như giảm nhu cầu khí đốt và chuẩn bị cho nguy cơ thiếu hụt trong mùa đông này. Chương trình "Tiết kiệm khí đốt cho mùa đông an toàn" của EU nhằm mục đích giảm nhu cầu khí đốt tổng thể xuống 15% trong toàn khối vào mùa đông này đã yêu cầu người dân tắt máy điều nhiệt trong nhà và văn phòng. Các biện pháp tiếp theo dự kiến được công bố trong những ngày tới. Trong khi đó, tin tốt cho châu Âu là các nguồn cung khí đốt khác như Norway, Bắc Phi và Azerbaijan đều đang hoạt động bình thường. Kho dự trữ cho mùa đông năm nay đã đạt trên 80%, trước thời hạn EU đặt ra vào cuối tháng 10.

Song khả năng vượt qua mùa đông lạnh giá mà không rơi vào khủng hoảng khí đốt của châu Âu còn phụ thuộc phần lớn vào thời tiết. Không chỉ là vấn đề về nhiệt độ mà còn cả hiện tượng nắng và gió. Khí đốt sẽ đóng vai trò dự phòng cho việc phát điện bằng nguồn tái tạo ở nhiều nước. Mặt khác, châu Âu cần thu hút các lô hàng LNG linh hoạt đến lục địa này. Điều đó có nghĩa là các nguồn cung không bị ràng buộc vào các hợp đồng dài hạn vốn chiếm ưu thế ở châu Á.

Các nước thành viên EU và các thành viên của Khu vực Kinh tế châu Âu (EEA) dự kiến sẽ nhập khẩu nhiều hơn 41 tỷ m3 LNG so với năm 2021, chiếm 67% mức giảm nhập khẩu dự kiến của Nga. Tiến bộ đáng kể này một phần là nhờ nhu cầu LNG của Trung Quốc trong năm nay giảm gần 25% so với năm ngoái do chính sách "không COVID" và sự suy thoái của nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới. Tuy nhiên, điều này vẫn để lại một khoảng cách đáng kể về nguồn cung và có những dấu hiệu cảnh báo về sự cạnh tranh ngày càng tăng từ các khu vực khác của châu Á đối với nguồn cung LNG trong mùa đông này.

Để đảm bảo nhập khẩu lượng khí đốt trên, châu Âu cần có cơ sở hạ tầng LNG tốt hơn, như các bến dỡ LNG từ tàu, kho dự trữ và sau đó chuyển thành khí bơm vào các đường ống để cung cấp cho người tiêu dùng. Tuy nhiên, các cơ sở hạ tầng LNG đang vượt quá công suất do tắc nghẽn ở khắp mọi nơi, điều này gây ra những biến động ngắn hạn về giá khí đốt trong nước. Hơn nữa, thời gian vận chuyển LNG toàn cầu cũng kéo dài nhiều ngày và giá thuê một tàu chở LNG để vận chuyển khí đốt đến châu Âu đang ở mức cao nhất, với 100.000 USD/ngày - tăng 60% trong tháng trước. Giới chức đang lên kế hoạch cho các dự án cảng nhập khẩu LNG mới trên khắp các bờ biển của châu lục.

Theo phân tích trong ngành, tổng công suất nhập khẩu của EU có thể tăng 42% vào năm 2025. Nhưng việc xây dựng các trạm LNG này mất khá nhiều thời gian. Các chuyên gia dự đoán năng lực nhập khẩu của châu Âu sẽ tăng nhanh hơn so với nguồn cung LNG bổ sung. Điều này dẫn tới sự cạnh tranh về giá và thị trường thắt chặt trong vài năm tới.

Hồi cuối tháng 9, Thủ tướng Đức Olaf Scholz đã tới các quốc gia xuất khẩu LNG như Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE) để lấp đầy các kho năng lượng của quốc gia. Và hiện Berlin đang đẩy nhanh tiến độ xây dựng trạm tiếp nhận LNG đầu tiên của nước này tại Wilhelmshaven - địa điểm chiến lược quan trọng nằm ở bờ Biển Bắc. Bắt đầu từ mùa Đông năm nay, trạm tiếp nhận LNG nằm gần cảng Wilhelmshaven sẽ có thể cung cấp lượng khí đốt tương đương 20% lượng khí đốt mà Đức nhập khẩu từ Nga. Trong nỗ lực tìm kiếm các nguồn cung cấp thay thế, Chính phủ Đức đã đầu tư hàng tỷ USD vào 5 dự án tương tự như trạm tiếp nhận khí đốt ở Wilhelmshaven.

Cả 6 cơ sở mới sẽ có thể xử lý khoảng 25 tỷ m3 khí đốt mỗi năm, gần tương đương với 50% công suất của đường ống Nord Stream 1. Các trạm tiếp nhận LNG cho phép Đức nhập khẩu LNG bằng đường biển. Một tàu chuyên dụng, được gọi là FSRU, có thể dự trữ nhiên liệu và biến LNG trở lại thành khí để có thể đưa vào sử dụng, được nối với các đường ống kết nối với hệ thống khí đốt của đất nước. Trong khi đó, Italy đã kêu gọi các đối tác châu Phi giúp bù đắp "cơn khát" năng lượng, bên cạnh những giải pháp khác như tiết kiệm, cải cách và hỗ trợ giá.

May mắn cho EU là vào năm 2026-2027, sẽ có một nguồn cung LNG mới để lấp đầy các cảng này khi sản xuất mở rộng ở Qatar và các dự án mới đi vào hoạt động ở Mỹ. Cuộc khủng hoảng khí đốt hiện nay ở châu Âu cũng thúc đẩy các khoản đầu tư mới, đặc biệt là ở Mỹ. Nhưng EU không chỉ muốn xoay trục khỏi khí đốt của Nga. Họ còn muốn giảm nhu cầu về khí tự nhiên bằng việc thúc đẩy năng lượng tái tạo, cải thiện hiệu quả năng lượng, điện khí hóa hệ thống sưởi trong nước và tìm các phương án thay thế cho việc sử dụng khí tự nhiên trong công nghiệp, như hydro. Điều này có nghĩa là nhu cầu LNG của châu Âu có thể đạt mức cao nhất vào cuối thập kỷ này, góp phần gây ra tình trạng dư nguồn cung trên toàn cầu. Trước những giải pháp cho cuộc khủng hoảng khí đốt hiện nay, vào năm 2030, châu lục này sẽ tiêu thụ ít khí đốt hơn nhiều so với các châu lục khác và họ đang trên con đường đạt được các mục tiêu về khí hậu cũng như cải thiện an ninh năng lượng.