Chuyển mùa

Phố xá đang bước sang mùa hè. Từng chuyến xe tải, xe ca về huyện được mệnh danh là “cao nguyên trắng” nhiều hơn, tấp nập hơn.

Mùa đã giao thời bước sang cung ruộng bậc thang. Chân ruộng là dòng suối, là khởi đầu của thung lũng. Từng bậc, từng bậc leo dần chạy ôm ngang quả đồi, ôm ngang lưng chừng núi. Người vùng cao dẫn nước từ trong hang đá, từ lạch con suối. Lạch nước chảy từ ruộng bậc thang cao nhất xuống. Lạch nước chạy đến từng chân ruộng để mà lan tỏa chia ra các bậc.

Có hai loại cung ruộng. Bậc thang thấp, gần đường lớn về bản là ruộng trồng lúa. Bậc thang bao quanh, quấn quanh thung lũng hẹp, kế tiếp là trồng màu. Ruộng thấp trồng khoai lang, trồng sắn. Ruộng cao trồng ngô. Có bậc trồng ngô địa phương, bậc khác trồng ngô cao sản. Ngô địa phương cây cao, bắp dài thời gian sinh trưởng kéo dài đến năm tháng. Còn ngô cao sản còn gọi là giống ngô lai cây thấp lùn, ba tháng được thu hoạch.

Người vùng cao làm ruộng, san đồi, dựng cầu, lợp lều nương. Câu chuyện về san đồi san núi đã lâu, rất lâu, ông bà tổ tiên mỗi năm khai hoang mở thêm một tý. Chỗ này kè thêm đá, chỗ kia đắp thêm bờ, chỗ này bắt nước lần, nơi kia trồng cỏ voi. Dần dà, tất tật đã trở thành bản làng.

Người vùng cao trồng ngô là chính. Và bên trong đồi ngô lại trồng xen bí đỏ, dưa chuột. Phần đất dôi dư nơi  bờ suối, triền thung thì trồng cỏ voi. Chỉ nhìn vào độ đậm xanh của màu lá là biết đó là vườn gì, cây gì. Bậc thang theo cung bậc leo dần theo độ cao của núi, của đồi. Chân ruộng là con đường, là dòng suối. Dăm bảy cung ruộng thường có lều nương.

Tháng Năm. Là tháng tất bật nhất trong thu hoạch. Ngô được thu, ngựa leo lên tụt xuống lúc lỉu hàng. Tiện thể, cũng thu luôn bí đỏ. Bí đỏ thu về chất đống trong lều nương. Bậc thang trồng khoai lang cũng được thu hoạch. Nắng mùa hè dải đều trên mặt ruộng vừa thu xong. Ruộng nương được dọn dẹp, hong khô, cày bừa lại sửa soạn vào vụ mới. Toàn cung ruộng lại được trồng ngô. Tháng sáu, tháng bảy  còn trồng thêm những ruộng ớt.

Giao thời, nghĩa là chuyển giao thời vụ, sau vụ thu hoạch. Đất được nghỉ một hai tuần. Người vùng cao lại đánh rạch, sửa bờ, kê lại hòn đá tảng bên bờ nước. Ngô được thu hoạch, thân ngô lại đươc châu đầu làm lên cái chòi tại ruộng.  Quả bí đỏ trên nương được chuyển về lều nương. Dưa chuột còn sót lại được thu hoạch. Cung ruộng cày ải. Đường cày vỏ đỗ lật tung rứt tung cỏ rối để rồi ngày mai đánh thành luống thành rạch. Hòn đất được phơi nắng, cung ruộng được nghỉ vừa vặn hai tuần. Từng cánh đồng được phân loại ruộng thấp ven bờ suối thì trồng màu. Ruộng cao bên sườn núi trồng bắp. Cỏ voi thì trồng dọc bên con đường vào bản.

Vui nhất của đám trẻ con là cũng đi theo mùa. Hè về, cùng bố mẹ lên thu ngô thu bí. Hè về, bọn chúng cũng được ngủ ở lều nương. Đều được ăn cơm và chơi trò ô ăn quan ở đó. Lều nương ở cái thế chênh vênh, lưng giáp ta luy, chân thấp kè đá, chân cao giáp sườn đồi, sườn núi. Lều nương đã chứng kiến cơn mưa hối hả, cơn mưa sầm sập và còn có cả cơn mưa thâm. Lều nương đã là nơi ta ngủ trưa, là nơi ta lo bữa cho ngày mùa.

Bản làng đã bước qua thời điểm giao thời. Nó nhẹ nhàng như bước chân của người con trai bản buổi đầu hẹn hò người con gái, chỉ hướng một ngày mai sẽ đến, Cái tình yêu ấy sao mà mộc mạc. Nó bao bọc làm lên không gian vùng cao, mùa màng vùng cao chợt đến chứa đựng tình yêu ban đầu

 Thời gian trong thời khắc giao thời vụ nó đẹp như nụ cười của thiếu nữ. Màu thời gian ấy được ghi đậm trên từng cung ruộng. Đó là những giọt nắng chiều muộn hay sáng sớm. Một cảm thức mơ hồ đến với mọi người như ta đang du lịch trên khắp bản làng. Thời gian như được giãn ra, nhịp sống như chậm lại. Cả không gian cũng vậy, nó chầm chậm và thấm vào trong moị người nét đẹp no nê vừa được mùa.

Dưới chân núi là vườn tược, dòng suối. Buổi sớm mai này đọng lại trong màu nước bốc hơi. Từng tia nắng đã trườn qua vườn đào, vườn mận để nâng đỡ màu nước đang lan tỏa. Có tiếng chim lích tích chuyền cành. Con chim Chích Chòe đậu trên cành đào bên cửa hang nơi bụng núi. Bên chiếc cầu hai thước, bờ hóp xanh rì. Lớp lớp cỏ voi, sống chúc. Nó đẹp như bản nhạc vùng cao.