Cách nào lấy lại lòng tin?

Giảm đầu vào, khó đầu ra

Trong những mùa tuyển sinh gần đây, số lượng tuyển sinh VLVH liên tục giảm sút. Trường ĐH Kinh tế quốc dân tuyển sinh VLVH, chỉ đạt 50%-70% so với chỉ tiêu. Năm 2013, trường tuyển được gần 3.000 sinh viên/4.000 chỉ tiêu, đạt hơn 71% chỉ tiêu. Năm 2015, chỉ có 2.422 sinh viên được tuyển trong khi chỉ tiêu là 4.500, đạt tỷ lệ 53,82%. Số lượng sinh viên giảm dần qua các năm: Năm 2013 có hơn 9.500 người theo học hệ VLVH thì hai năm sau đó, con số này chỉ còn là 7.667. Trong thời gian tới, đà suy giảm nói trên chưa có dấu hiệu sẽ dừng lại.

Lý giải tình trạng nói trên, ông Phạm Văn Hữu (cán bộ Trường ĐH Kinh tế quốc dân) đưa ra một số lý do chính: Sự suy thoái kinh tế khiến nhu cầu giảm sút; một số lượng lớn thí sinh bị thu hút bởi hệ đào tạo chính quy của nhiều trường ĐH khác; một số địa phương, bộ, ngành không mặn mà trong tuyển dụng những người có bằng ĐH VLVH. Bên cạnh đó, sự cạnh tranh trong lĩnh vực đào tạo - cấp bằng VLVH ngày càng gay gắt, xuất hiện tình trạng cạnh tranh không lành mạnh như: Hạ thấp điều kiện, tiêu chuẩn tuyển sinh, dễ dãi trong tổ chức quản lý đào tạo, thậm chí đào tạo hình thức VLVH nhưng lại cấp bằng chính quy; đưa ra mức học phí thấp, chấp nhận giảm lợi ích để mở rộng thị trường đào tạo. Về chương trình, cơ cấu môn học, học phần và thời lượng của một số môn học còn khá nặng, chưa hoàn toàn thích hợp đối với đặc điểm của người học hệ VLVH.

Theo Bộ GD-ĐT, trong thời gian qua, việc phát triển ồ ạt hệ tại chức, liên kết đào tạo ở khắp các địa phương cũng như sự dễ dãi ở khâu đầu vào, chương trình bị cắt xén, các điều kiện hỗ trợ việc giảng dạy và học tập chưa thật tốt, chất lượng đầu ra thấp ở hệ đào tạo VLVH đã gây dư luận không tốt, đặc biệt là với nhà tuyển dụng. Ngoài ra, lý do còn là công tác quản lý, tổ chức thi tuyển đối với các đối tượng công chức chưa được thực hiện một cách chặt chẽ, thường dựa vào chỉ tiêu về số lượng chứ ít chú ý đến chất lượng. Nghịch lý nằm ở chỗ, nếu cơ sở đào tạo nâng cao tiêu chuẩn tuyển chọn thì không tuyển được người học, hoặc học viên chuyển sang cơ sở nào có điều kiện đầu vào dễ hơn. Kết quả là ngày càng có nhiều đơn vị tuyển dụng, đặc biệt là các cơ quan hành chính sự nghiệp nhà nước từ chối tuyển sinh viên tốt nghiệp hệ đào tạo VLVH vì không tin tưởng vào tấm bằng và năng lực thực tế của nguồn lao động này.

Khó ngang bằng chính quy

Để thích ứng với tình hình mới, các trường có hệ đào tạo VLVH đang hướng tới sự đổi mới nhằm nâng cao chất lượng đào tạo, lấy lại lòng tin của xã hội. Theo ông Vũ Duy Hiền (Trường ĐH Giáo dục - ĐH Quốc gia Hà Nội), dạy học theo kiểu cuốn chiếu hoặc bán cuốn chiếu trong đào tạo VLVH là một trong những nguyên nhân dẫn đến chất lượng thấp, do áp dụng công nghệ đào tạo không phù hợp. Phương thức “mặt giáp mặt” của ĐH chính quy được áp dụng, nhưng có sự dễ dãi nhiều hơn. Theo đề xuất của ông Vũ Duy Hiền, việc đưa phương thức đào tạo từ xa kết hợp với phương thức "mặt giáp mặt" theo một tỷ lệ hợp lý sẽ góp phần nâng cao chất lượng hệ VLVH, giúp học viên khắc phục trở ngại về khoảng cách mà vẫn bảo đảm chất lượng đào tạo, phù hợp với chuẩn chất lượng của hệ chính quy ở cùng trình độ.

Nhằm nâng cao chất lượng hệ VLVH, mới đây, trong dự thảo lấy ý kiến về Quy chế đào tạo trình độ ĐH theo hình thức VLVH, Bộ GD-ĐT đã đề xuất: Việc tổ chức và quản lý đào tạo VLVH được thực hiện theo học chế tín chỉ, chương trình đào tạo có nội dung như chương trình đào tạo theo hình thức giáo dục chính quy. Đề thi kết thúc học phần phải sử dụng ngân hàng đề thi chung với hệ đào tạo chính quy của cơ sở đào tạo. Người học theo hình thức VLVH có thể học và thi để tích lũy một số tín chỉ cùng hệ đào tạo chính quy. Điểm đánh giá học phần, điều kiện xét tốt nghiệp, công nhận tốt nghiệp cũng được thực hiện theo quy chế đào tạo ĐH hệ chính quy và hệ thống tín chỉ hiện hành. 

Tuy nhiên, về đề xuất nói trên, có quan điểm cho rằng không nên giải quyết vấn đề chất lượng một cách biệt lập, việc nâng cao chất lượng đào tạo đến đâu phải được xác định trong mối liên hệ chặt chẽ với trình độ, năng lực, xuất phát điểm, điều kiện của học viên VLVH. Như vậy, khó có thể đòi hỏi chất lượng đào tạo VLVH ngang bằng với hệ chính quy.

Để dỡ bỏ tâm lý không coi trọng nguồn nhân lực từ hệ ĐH VLVH của các nhà tuyển dụng, theo ông Vũ Duy Hiền, cần khuyến nghị thay đổi chính sách tuyển dụng nhân lực của các cơ quan nhà nước. Chính sách dùng người tài của Nhà nước và thái độ của xã hội về vấn đề bằng cấp có ảnh hưởng lớn đến chất lượng đào tạo ĐH VLVH. Bởi việc đánh giá năng lực con người là rất khó, không thể chỉ dựa vào số bằng cấp mà họ sở hữu. Khi người tài được đặt đúng chỗ, được nhìn nhận xứng đáng thì mọi người trong xã hội sẽ cố gắng trở thành giỏi, thay vì nỗ lực có được tấm bằng chứ không cần trau dồi kiến thức, năng lực cần có.