Xa rồi vết hận Noong Nhai

Tượng người phụ nữ Thái bế con bị chết bởi bom giặc trong khu tưởng niệm Noong Nhai.

Sau khi nhảy dù chiếm đóng Ðiện Biên Phủ (11/1953), thực dân Pháp đã xây dựng 4 trại tập trung, dồn tất cả người dân trong vùng lòng chảo Mường Thanh lại. Trong đó, trại tập trung Noong Nhai có hơn 3.000 người, đa phần là người dân tộc Thái ở các xã Sam Mứn, Thanh An, Noong Hẹt, Thanh Xương. Các trại tập trung được quân Pháp lập nên nhằm cách ly người dân với bộ đội ta; đồng thời làm bia đỡ đạn nếu bộ đội ta đánh chiếm cứ điểm Ðiện Biên Phủ. Ngày 13/3/1954, bộ đội ta nổ súng đánh chiếm cứ điểm Him Lam. Những ngày sau đó, các cứ điểm khác lần lượt bị tiêu diệt, phạm vi kiểm soát của quân Pháp ngày càng bị thu hẹp. Trước tình thế đó, thực dân Pháp đã liều lĩnh vi phạm điều mà Công ước quốc tế nghiêm cấm. Ðó là vào khoảng 14 giờ, ngày 25/4/1954 quân Pháp đã cho 4 máy bay dội bom điên cuồng vào trại tập trung Noong Nhai. Trận ném bom kéo dài chừng 30 phút đã sát hại 444 người dân vô tội, trong đó nhiều gia đình không một ai sống sót.

Ðể tưởng nhớ những nạn nhân của vụ thảm sát, năm 1984 khu tưởng niệm Noong Nhai được xây dựng ngay tại khu vực bản Noong Nhai, cạnh quốc lộ 279, cách TP. Ðiện Biên Phủ khoảng 5km. Nổi bật ở khu tưởng niệm là hình tượng người phụ nữ Thái bế con đã bị bom giặc giết chết trên tay. Ông Lò Văn Hặc, ở bản Noong Nhai 2, xã Thanh Xương là một trong số những người sống sót trong vụ thảm sát năm xưa, xót xa kể: “Khoảng 2 giờ chiều ngày 25/4/1954, khi tôi vừa ra khỏi trại tập trung Noong Nhai thì máy bay ập tới dội bom xối xả xuống trại. Chưa kịp hiểu chuyện gì đang xảy ra thì tiếng kêu cứu, la hét của người dân vang khắp nơi. Chứng kiến hàng trăm người chết và bị thương, đến giờ tôi vẫn còn bị ám ảnh”.

Ông Lò Văn Chung, Phó Chủ tịch UBND xã Thanh Xương, cho biết: Năm 1980, thực hiện chủ trương giãn dân, bản Noong Nhai được chia thành 2 bản Noong Nhai 1 và Noong Nhai 2. Bia tưởng niệm Noong Nhai được xây dựng trên địa phận bản Noong Nhai 1. Hiện nay, bản Noong Nhai 1 có 86 hộ, 348 khẩu. Bà con đã vượt qua đau thương, mất mát, quyết tâm vươn lên xây dựng cuộc sống mới. Từ chỗ gần 100% hộ nghèo, đến nay bản không còn hộ nghèo; bình quân thu nhập 30 triệu đồng/người/năm; lương thực bình quân đạt 800kg/người/năm. Noong Nhai nói riêng và Thanh Xương nói chung đang từng bước phát triển mạnh mẽ. Nhiều người dân Noong Nhai đã trở thành nông dân sản xuất giỏi, thương nhân, doanh nhân làm giàu chính đáng trên mảnh đất quê hương. Kinh tế ổn định tạo điều kiện thuận lợi để phát triển văn hóa. Gần 20 năm nay, bản Noong Nhai 1 luôn giữ vững danh hiệu bản văn hóa tiêu biểu; trong đó, tỷ lệ gia đình văn hóa đạt trên 85%.

Chiến tranh đã lùi xa. Hằng năm, người dân địa phương và du khách vẫn tìm về Noong Nhai. Trong đó có nhiều khách nước ngoài, dù bất đồng ngôn ngữ nhưng cả du khách và người dân nơi đây đều có một ước vọng hòa bình, cùng hướng về tương lai. Những mất mát, đau thương gây ra bởi chiến tranh là điều mà mỗi người dân Noong Nhai nói riêng, nhân dân Việt Nam nói chung cũng như nhân loại yêu chuộng hòa bình không bao giờ muốn lặp lại ở bất cứ nơi đâu trên trái đất này!